της Μαρίνας Κάντα, Υπεύθυνη της Νομικής Υπηρεσίας

Κέντρο Αλληλεγγύης Αθήνας*, SolidarityNow

Με αφορμή την ημέρα του πρόσφυγα θα ήθελα να μιλήσω στους ίδιους τους πρόσφυγες και όχι για αυτούς. Τη γλώσσα των προγραμμάτων δεν τη γνωρίζω…«μέθοδοι επαλήθευσης, αποτελέσματα, στόχοι, αριθμοί, δείκτες»… Γνωρίζω όμως τη γλώσσα που έχουμε μιλήσει μαζί με τους ωφελούμενους στο Κέντρο Αλληλεγγύης της Αθήνας (ΚΑΑ) από το 2016 που ξεκινά και το δικό μου ταξίδι εκεί. Γνωρίζω ότι οι ωφελούμενοι του ΚΑΑ, πρόσφυγες, μετανάστες, Έλληνες, μας εμπιστεύτηκαν γιατί είχαμε πάντα την πόρτα ανοιχτή για όλους ανεξαρτήτως καταγωγής, φυλής, πολιτικών, θρησκευτικών πεποιθήσεων ή εισοδηματικών κριτηρίων και θα ήθελα να τους ευχαριστήσω για αυτό.

Θα ήθελα να τους πω ότι προσπαθήσαμε όχι μόνο να τους ακούσουμε, αλλά και να αφουγκραστούμε το αίτημά τους. Προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε το ρητώς εκπεφρασμένο αλλά και το κρυμμένο αίτημα. Πίσω από ένα: «θέλω σπίτι, θέλω χαρτιά, θέλω δουλειά» εμείς ακούσαμε: «θέλω φροντίδα, θέλω αποδοχή, θέλω κατανόηση». Προσπαθήσαμε να πλαισιώσουμε και να προσφέρουμε ολιστικές υπηρεσίες στους ωφελούμενους, ένα καταφύγιο όπου άνθρωποι κοινωνικά αποκλεισμένοι, ευάλωτοι, βασανισμένοι θα έβρισκαν λύση για τις περισσότερες από τις ανάγκες τους. Οποιοσδήποτε έμπαινε στο Κέντρο μπορούσε να λάβει τις  υπηρεσίες του κοινωνικού λειτουργού, να συμβουλευτεί ψυχολόγο, να λάβει νομική συμβουλευτική και εκπροσώπηση, να επισκεφτεί εργασιακό σύμβουλο ή να λάβει λογιστικές υπηρεσίες. Και μας εμπιστεύτηκαν…και  ήρθαν ξανά και ξανά, στο σημείο αναφοράς.

Δεν ήταν πάντα εύκολο το ταξίδι μας με τους ωφελούμενους, είχαμε επιτυχίες, γελάσαμε, χαρήκαμε, αγκαλιαστήκαμε αλλά βιώσαμε και ματαιώσεις. Βιώσαμε εντάσεις, άγχη, και γίναμε αυτόπτες και αυτήκοες μάρτυρες του ανθρώπινου πόνου. Ανοίξαμε κύκλους και κλείσαμε κύκλους, αλλά πάνω από όλα θα ήθελα να πω στους ωφελούμενούς μας πόσα μάθαμε από αυτούς. Τους θαυμάσαμε για τη δύναμή τους, μάθαμε πώς αναστυλώνεσαι παρόλο που γύρω σου υπάρχουν μόνο συντρίμμια, πώς επιβιώνεις όταν καταρρέουν όλα σου τα όνειρα, μάθαμε να νοηματοδοτούμε πράγματα ανεξήγητα, γνωρίσαμε την ανθεκτικότητα που κρύβουμε μέσα μας, ωριμάσαμε.

Ανταπόκριση στην έκτακτη συνθήκη

Καταφέραμε να διατηρήσουμε τις «πόρτες ανοιχτές» μέσα από ερμητικά κλειστά σπίτια, πίσω από γυάλινες οθόνες, ανάμεσα σε άδειους δρόμους. Προσαρμοστήκαμε στην ψηφιακή εποχή, ανταποκριθήκαμε με κάθε μέσο στη νέα συνθήκη της πανδημίας αλλά και οι ωφελούμενοι προσαρμόστηκαν και όλοι μαζί συμπορευτήκαμε. Παλέψαμε με ιούς, πρόστιμα, sms, περιορισμούς στη μετακίνηση, αλλά η σχέση δε χάθηκε.

Γνώρισα την S. λίγο πριν την πρώτη καραντίνα, γυναίκα χειραφετημένη από το Αφγανιστάν, που μιλάει πέντε γλώσσες. Δεν θα πω τί είχε υποστεί στη χώρα της ως θύμα έμφυλης βίας, ούτε για τα σοβαρά ιατρικά της προβλήματα. Έχω μόνο να πω για τη δύναμη της ψυχής της, μια γυναίκα έμπνευση για εμένα. Περάσαμε ένα χρόνο καραντίνας, να επικοινωνούμε εντός και εκτός νοσοκομείου, να κάνουμε προετοιμασία συνέντευξης με zoom, skype, teams και ό,τι χρειαζόταν. Πήγαμε μαζί στην πρώτη συνέντευξη σχετικά με το αίτημα ασύλου της και λίγο πριν το τέλος η S. λιποθύμησε. Το σώμα της έκανε παύση, ήθελε να σταματήσει να θυμάται. Μας βρήκε η δεύτερη καραντίνα του Νοεμβρίου και ξαναβρεθήκαμε τον Μάρτιο. Πήγαμε μαζί στη συνέντευξη, πήγαμε για να κερδίσουμε αυτή τη φορά, μια μικρή μάχη ενάντια στην έμφυλη βία.

Αν μπορούσα όμως να απευθυνθώ στους ωφελούμενους του Κέντρου, θα ήθελα να μιλήσω και σε όλους αυτούς για τους οποίους προσπάθησα αλλά δεν τα κατάφερα, για λόγους που μας ξεπερνούν. Δεν τα κατάφερα να αναγνωριστούν πρόσφυγες, δεν τα κατάφερα να πετύχει το αίτημα οικογενειακής επανένωσης. Θα ήθελα να τους πω ότι λυπάμαι και μακάρι εφεξής να πνέει ούριος άνεμος σε κάθε επόμενο ταξίδι.

Μια ιδιαίτερη αφιέρωση

Από όλους αυτούς τους ανθρώπους, θα ήθελα να αφιερώσω τη μέρα του πρόσφυγα σε μία γυναίκα, μια γυναίκα που την έχω μέσα μου από τότε που τη γνώρισα και που δεν πρόλαβε να φτάσει στον άντρα της με την οικογενειακή επανένωση. Μια γυναίκα που μου αφηγήθηκε πώς φόρτωσε κυριολεκτικά τα τρία μωρά παιδιά της στην πλάτη και περπατούσε μερόνυχτα σε χιονισμένες βουνοκορφές και απότομες πλαγιές για να τα φέρει ασφαλή στην Ελλάδα. Μου μίλησε για τη φυλακή στη χώρα καταγωγής της και τα βασανιστήρια που είχε υποστεί γιατί τόλμησε να πει τη γνώμη της. Με παρακάλεσε να φτάσει γρήγορα στη Γερμανία γιατί είχε κουραστεί, αλλά δυστυχώς δεν πρόλαβε. Δεν προλάβαμε.

Για την E. θα είναι οι επόμενες μάχες. Για να προλάβουμε…

*Από το Μάιο 2019, το Κέντρο Αλληλεγγύης Αθήνας χρηματοδοτείται από τα EEA  Grants, με διαχειριστή της δωρεάς τους ΣΟΛ CROWE και HumanRights360. Το ΚΑΑ υποστηρίζεται επίσης από τον Δήμο Αθηναίων.