Του Λευτέρη Παπαγιαννάκη, Υπεύθυνος Συνηγορίας, SolidarityNow
Η Τουρκία χαρακτηρίστηκε με κοινή υπουργική απόφαση του υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου και του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών, ασφαλής τρίτη χώρα για την επιστροφή προσφύγων με καταγωγή από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και τη Σομαλία.
Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι το αίτημα ασύλου ανθρώπων που προέρχονται από αυτές τις χώρες θα απορρίπτεται και δεν θα εξετάζεται, αφού η Τουρκία από την οποία μπήκαν στην Ελλάδα είναι ασφαλής για αυτούς. Υπάρχει ένα αριθμός ζητημάτων σε σχέση με αυτή την απόφαση, αφού ο υπουργός Μετανάστευσης δεν αναφέρθηκε καθόλου στο γεγονός ότι δεν μπορεί να επιστραφεί όποιος αποδείξει σε ατομικό επίπεδο ότι κινδυνεύει στην Τουρκία. Πρέπει να θυμίσουμε ότι το δικαίωμα στο άσυλο είναι ατομικό και κρίνεται ατομικά.
Επίσης πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η Τουρκία εφαρμόζει τη Σύμβαση της Γενεύης μόνο για τους ευρωπαίους πολίτες, ενώ μόνο για τους πολίτες της Συρίας αναγνωρίζεται ένα προσωρινό καθεστώς πρόσφυγα.
Ειδικοί προσθέτουν ότι υπάρχει ζήτημα και με τη διαδικασία αναγνώρισης μιας χώρας ως ασφαλούς, αφού η Οδηγία 2013/32/ΕΕ για τις διαδικασίες ασύλου απαιτεί θέσπιση κανόνων μεθοδολογίας για την εξατομικευμένη εφαρμογή της και η ΚΥΑ δεν συνιστά κανόνα μεθοδολογίας και άρα η διατύπωση παραβιάζει το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Σε σχέση με το ζήτημα της εφαρμογής της ΚΥΑ είναι σκόπιμο να θυμίσουμε ότι η Τουρκία δεν δέχεται επιστροφές από την Ελλάδα από τον Μάρτιο του 2020 και για την ώρα όλες οι προσπάθειες για αλλαγή της στάσης αυτής έχουν πέσει στο κενό.
Ενδιαφέρον έχει και το γεγονός ότι ενώ τον Νοέμβριο του 2020 ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου ανακοίνωσε τη δημιουργία Ομάδας Εργασίας για τον καθορισμό των ασφαλών τρίτων χωρών και ασφαλών χωρών καταγωγής, στην ΚΥΑ δεν υπάρχει αναφορά σε κανένα πόρισμά της. Στην ομάδα συμμετείχαν άνθρωποι εγνωσμένου κύρους και εξειδίκευσης όπως ο πρώην διοικητής της Υπηρεσίας Ασύλου κ. Καραβίας και η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου Μαρία Γαβουνέλη. Η ΚΥΑ ακολουθεί την εισήγηση του νυν διοικητή της Υπηρεσίας Ασύλου και δεν υπάρχει ζήτημα νομιμότητας, παρ’ όλα αυτά η απουσία πορίσματος της ομάδας εργασίας του ίδιου του υπουργείου γεννά ερωτηματικά.
Με αυτά τα δεδομένα μπορούμε να δούμε τις συνέπειες αυτής της επιλογής αφού η ΚΥΑ αφορά εθνικότητες που αφορούν περίπου το 70% των αιτημάτων ασύλου. Οι μαζικές απορρίψεις και η ταυτόχρονη αδυναμία επιστροφών στην Τουρκία σημαίνει ότι μεγάλος αριθμός ανθρώπων θα βρίσκεται σε αβέβαιο νομικό καθεστώς με κίνδυνο ταυτόχρονα να παραμένουν σε ένα ιδιότυπο καθεστώς παρατεταμένης κράτησης, ενώ θα αυξηθεί πιθανά και ο αριθμός των ανθρώπων χωρίς χαρτιά.
Η απόφαση αυτή, κατά τη γνώμη μου, εντάσσεται σε μια γενικότερη πολιτική αποτροπής την οποία εφαρμόζει η EE και η Ελλάδα ως κράτος – μέλος, η οποία συνίσταται στο να κάνουμε τις συνθήκες δύσκολες ώστε να μην έρχονται οι πρόσφυγες στην Ελλάδα. Το πιο λυπηρό είναι όμως ότι η Ελλάδα βαδίζει, ειδικά στο Μεταναστευτικό, στον δρόμο που χάραξε η Ουγγαρία του Όρμπαν, αφού μόνο αυτές οι δύο χώρες έχουν την Τουρκία στη λίστα ασφαλών τρίτων χωρών. Είναι πολύ ανησυχητικό πλέον το γεγονός ότι οι πολιτικές επιλογές των δύο χωρών είναι ίδιες σε ό,τι αφορά τη μετανάστευση.