Στις 17 Σεπτεμβρίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε για να στηρίξει τα μέτρα που προτείνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αφορούσαν στη μετεγκατάσταση 120.000 αιτούντων άσυλο από την Ιταλία, την Ελλάδα και την Ουγγαρία. Αυτό δίνει το πράσινο φως για να τεθεί η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και πάλι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στις 22 Σεπτεμβρίου από τους υπουργούς εσωτερικών υποθέσεων. Αυτή είναι μια κρίσιμη χρονική συγκυρία για την Ευρώπη και τη διεθνή κοινότητα τη στιγμή που η Ουγγαρία χρησιμοποιεί κανόνια νερού και δακρυγόνα για να αποκρούσει τις οικογένειες προσφύγων που προσπαθούν να εισέλθουν στη χώρα. Η Σερβία (που δεν είναι μέλος της ΕΕ ακόμη) και η Κροατία (που πρόσφατα έγινε κράτος μέλος της ΕΕ) διαβεβαιώνουν ότι θα παρέχουν την καλύτερη δυνατή φιλοξενία στους πρόσφυγες.
Η κρίση της Συρίας είναι μία από τις πολλές εκφράσεις ενός ριζικά μεταβαλλόμενου τοπίου στον τομέα της διεθνούς μετανάστευσης και του ασύλου που η ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει με τόλμη. Η προηγούμενη στεγανή διάκριση μεταξύ των προσφύγων και των οικονομικών μεταναστών έχει πλέον καταρριφθεί.
Πρέπει να προβλέψουμε ένα ευρύτερο φάσμα κατηγοριών: πρόσφυγες σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης (άτομα που διώκονται στη χώρα καταγωγής τους), αιτούντες άσυλο (άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας), όπως αυτοί που εγκαταλείπουν τις χώρες όπου υπάρχει εμφύλιος πόλεμος ή παρατεταμένη βία (π.χ. Ιράκ, Συρία, Αφγανιστάν και Σομαλία, αλλά και Ερυθραία), περιβαλλοντικοί μεταναστές (οι άνθρωποι που έχασαν τα μέσα για να ζήσουν, λόγω της υποβάθμισης του περιβάλλοντος), μετανάστες εξαιτίας της φτώχειας (άνθρωποι που φεύγουν από συνθήκες απόλυτης φτώχειας και ανέχειας – ακόμα κι αν αυτοί είναι απίθανο να θεωρηθούν διεθνείς μετανάστες, δεδομένου ότι δεν έχουν καν τους αναγκαίους πόρους για τη μετακίνησή τους), και οι ευκαιριακοί μετανάστες (όσοι δηλαδή αναζητούν καλύτερες προοπτικές εργασίας/ εισοδήματος/ ζωής για τους ίδιους και τις οικογένειές τους).
Οι λαθρέμποροι δεν είναι μια πρωταρχική αιτία της μετακίνησης του πληθυσμού – είναι απλά ένας ενδιάμεσος παράγοντας. Οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο αντιλαμβάνονται τις πολιτικές ως εμπόδια που δεν μπορούν να ξεπεραστούν και έτσι οι λαθρέμποροι κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να ξεπεραστούν τα εμπόδια αυτά, λαμβάνοντας σημαντικά χρηματικά ποσά. Η επιχείρηση λαθρεμπορίας δεν μπορεί να νικηθεί με στρατιωτικά μέτρα. Απαιτείται διεθνή συνεργασία, ανταλλαγή πληροφοριών και στοιχείων.
Την ίδια στιγμή, το πιο αποτελεσματικό μέσο για να σπάσει ο κύκλος της λαθρεμπορίας είναι η δημιουργία εναλλακτικών διαδρομών που λαμβάνουν υπόψη τα ειδικά χαρακτηριστικά των διαφόρων μεταναστών και των προσφυγικών πληθυσμών. Έτσι, ενώ το σχέδιο του ΟΗΕ για τη διεθνή μετεγκατάσταση των προσφύγων είναι απαραίτητο για τους ανθρώπους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και την παρατεταμένη βία, αντίστοιχα συστήματα ενδο-περιφερειακών μετανάστευσεων είναι κατάλληλα για τους περιβαλλοντικούς μετανάστες που προσπαθούν να ξαναστήσουν τα νοικοκυριά τους, να εξασφαλίσουν τα προς το ζην με θέσεις εργασίας σε γειτονικές περιοχές με παρόμοιες γεωγραφικές και κλιματικές συνθήκες που δεν θα διαταράσσουν ριζικά τη ζωή τους.
Απαιτούνται επίσης καινοτόμα προγράμματα προσαρμοσμένα στις συγκεκριμένες ομάδες οικονομικών μεταναστών (είτε επειδή τα κίνητρά τους ήταν ευκαιριακά ή λόγω φτώχειας) που θα πληρούν μακροπορόθεσμα τη δημογραφική παρακμή της Ευρώπης και τη δημογραφική ανάπτυξη της Ασίας και της Αφρικής.
Τέτοια σχέδια θα πρέπει με τόλμη να αναγνωρίσουμε ότι, ακόμη και αν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες σταφούν προς την οικονομία της γνώσης, θα χρειαστούν επίσης μέσης και χαμηλής εξειδίκευσης εργαζομένους. Η γήρανση των ευρωπαϊκών κοινωνιών αφήνει σημαντικά κενά σε πολλούς τομείς όπως η παροχή υπηρεσιών φροντίδας, η γεωργία και οι μεσαιών δεξιότητων υπηρεσίες (μεταφορές, τουρισμός, catering), που μπορεί να καλυφθεί από μετανάστες με ένα διπλό πλεονέκτημα και για τους δύο τύπους οικονομιών και κοινωνιών.
Μπορείτε να διαβάσετε τα άρθρο της Άννας Τριανταφυλλίδου στα αγγλικά πατήστε εδώ.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο https://times.eui.eu/ του European University Institute.