«Χρειάζεται να έχεις ελπίδα. Αν ένα αστέρι χαθεί από τον ουρανό, αυτό δε σηματοδοτεί το τέλος του ουρανού»

Τί σχέση μπορεί να έχει η βιοχημεία και η γεωλογία με την ποίηση και τον υπαρξισμό; «Καμία» θα απαντούσε κάποιος με ευκολία. Και όμως στην περίπτωση του Αρμάν, η φιλοσοφία και η επιστήμη αλληλοσυμπληρώνονται και γίνονται το όχημα για την κατανόηση του κόσμου τούτου. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στην πύλη εισόδου της Ακαδημίας, που ίδρυσε ο Πλάτωνας αναγραφόταν η φράση «Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω μοι τη θύρα» – Απαγορεύεται η είσοδος σε όποιον δε γνωρίζει γεωμετρία.

Τον Αρμάν τον γνωρίσαμε στη Θεσσαλονίκη, στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου τον Μάιο που μας πέρασε. Το Γαλλικό Ινστιτούτο σε συνεργασία με το SolidarityNow προσκάλεσε γαλλόφωνους καλλιτέχνες – πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο, να συμμετέχουν στις παράλληλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις της έκθεσης. Ο Αρμάν πήρε και αυτός μέρος, μαζί με άλλους συμπατριώτες του από το Κονγκό. Συγκεκριμένα, επέλεξε να γράψει δύο ποιήματα, τα οποία τα διάβασαν δυο γυναίκες, εκείνος απλά τις καθοδηγούσε και τις εμψύχωνε. Οι λέξεις, οι μεταφορές, σε συνδυασμό με τον τρόπο ερμηνείας των γυναικών συνεπήρε όλους όσοι είχαν την τύχη να παραβρεθούν εκεί.

Ο Αρμάν, 36 χρονών, είναι ένας θετικός επιστήμονας και φιλόσοφος -όπως ο ίδιος δηλώνει- που αγαπάει τον Πολ Βερλέν και γράφει ποίηση. Σπούδασε Βιοχημεία στο Πανεπιστήμιο της Κινσάσα και Επιστήμες της Γης στη Γαλλία. «Είμαι και φιλόσοφος. Μου αρέσει η φιλοσοφία και να κάνω ερωτήσεις για τη ζωή», μας λέει. Η ανάγκη αποτύπωσης των σκέψεων και των συναισθημάτων του μέσα από το γραπτό λόγο ξεκίνησε όταν ακόμα ήταν παιδί. Έχει γράψει θεατρικά έργα, τα οποία μεταφέρθηκαν στη μικρή σκηνή του σχολείου του. Η μητέρα του, καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο, πάντα τον υποστήριζε και ήταν στο πλευρό του. Θυμάται ότι το πρώτο του ποίημα το έγραψε όταν πήγαινε στο δημοτικό. «Αγαπούσα τη μητέρα μου πάρα πολύ. Έγραφα γι’ αυτήν και για τη ζωή μου», αναφέρει. Στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό όσοι ασχολούνται με τη λογοτεχνία και την ποίηση είναι δύσκολο να εκδώσουν τη δουλειά τους. Όπως, μας λέει χαρακτηριστικά ο Αρμάν, το καθεστώς δεν έχει τη διάθεση να ενθαρρύνει και να υποστηρίξει καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες.

Μεγαλώνοντας άφησε για λίγο στην άκρη την ποίηση για να ασχοληθεί με την επιστήμη. Η γυναίκα του, γιατρός στο επάγγελμα, συνήθιζε να λέει ότι δεν ήξερε αν είχε παντρευτεί επιστήμονα ή φιλόσοφο/ποιητή. «Αγαπώ πολύ τη γυναίκα μου, γνωριστήκαμε στο πανεπιστήμιο», μας αναφέρει και μας δείχνει μια φωτογραφία από το γάμο τους. Κοιτώντας τη φωτογραφία διαπιστώνουμε ότι είναι πολύ όμορφη. Το γράψιμο μπήκε ξανά στη ζωή του, όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του. Όλα ξεκίνησαν στη Μόρια της Λέσβου, σχεδόν πριν 1,5 χρόνο. «Όταν ήμουν εκεί, έγραψα ένα σημείωμα για τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης, το οποίο ήθελα να στείλω στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, αλλά και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η Κονγκολέζικη κοινότητα, φοβούμενη ότι αυτό το σημείωμα θα επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στους ίδιους, στάθηκε ενάντια στη δημοσίευσή του», μας εξηγεί. Ύστερα από αυτό, ένιωσε ότι πρέπει να βρει έναν τρόπο για να εκφράσει όλα αυτά που βιώνει. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να οργανώσει ένα φόρουμ προσφύγων.

Ο Αρμάν μεταφέρθηκε στο χώρο φιλοξενίας στη Βόλβη τον περασμένο Αύγουστο. Λόγω της προσωπικότητάς του, κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη των συμπατριωτών του και έγινε ο άνθρωπός τους. Πολλοί του εξομολογούνταν τα προβλήματά τους και αναζητούσαν τη συμβουλή του. Ύστερα από πολλές ζυμώσεις και συζητήσεις αποφάσισε και δημιούργησε ένα φόρουμ, του οποίου το όνομα είναι Umoja (στα Σουαχίλι σημαίνει «Μαζί»). Μια φορά την εβδομάδα τα μέλη της ομάδας συγκεντρώνονταν, συζητούσαν και αντάλλασσαν απόψεις για διάφορα θέματα. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, η Umoja κατάφερε με προσωπική προσπάθεια και δικά της έξοδα, να επιμεληθεί και να σχεδιάσει τρία τεύχη. Το πρώτο αφορούσε την πολιτική κατάσταση στο Κονγκό, το δεύτερο το ταξίδι τους από την Αφρική στην Ευρώπη, και το τρίτο την ενσωμάτωσή τους στην ελληνική κοινωνία. Η ομάδα μοίρασε τεύχη της Umoja στην Έκθεση Βιβλίου.

Η Έκθεση Βιβλίου στάθηκε η αφορμή να γράψει πάλι ποίηση. «Ήμουν πολύ απασχολημένος με το φόρουμ, αλλά έγραψα αυτά τα ποιήματα γιατί ήθελα να συμμετέχω. Έτσι έγραψα για την κατάσταση που βιώνω. Τα ποιήματά μου όμως δεν είναι αυτοαναφορικά. Προσπάθησα να τα κάνω πιο γενικά», αναφέρει. Τα δυο ποιήματα είναι σα να είναι ένα, υπάρχει μια λογική αλληλουχία μεταξύ τους. Το πρώτο είναι πιο υπαρξιακό, αφορά στην απώλεια της ταυτότητας, όλων αυτών που καθορίζουν ποιος είσαι. «Θεώρησα ότι ο καλύτερος τρόπος για να εκφράσω τη σημασία της ύπαρξης ήταν μέσω της απουσίας», σημειώνει ο Αρμάν. Το δεύτερο ποίημα, το εμπνεύστηκε από ένα γαλλικό τραγούδι, το «Espérer» του Michel Sardou και αφορά στην ελπίδα. «Χρειάζεται να έχεις ελπίδα. Αν ένα αστέρι χαθεί από τον ουρανό, αυτό δε σηματοδοτεί το τέλος του ουρανού», μας λέει.

«Τα καλύτερα έρχονται», με αυτή τη φράση τελειώνει ένα από τα ποιήματά του. «Είμαι αισιόδοξος και αυτό είναι που με κάνει να στέκομαι όρθιος αυτή τη στιγμή», τονίζει. Χρειάστηκε να κάνει πολλές ερωτήσεις στον εαυτό του για το νόημα της ύπαρξης και την ίδια του τη ζωή για να μπορέσει να γράψει. Η θεωρία του υπαρξισμού πάντα τον συντρόφευε σε όλη την πορεία της ζωής του. «Όταν ήμουν νέος έγραφα για τον υπαρξισμό, χωρίς να ξέρω καν την έννοια. Αργότερα πηγαίνοντας στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο έμαθα τί εστί υπαρξισμός και συνειδητοποίησα ότι έγραφα για αυτόν χωρίς να το ξέρω», συμπληρώνει. «Έκανα πολλές ερωτήσεις στον εαυτό μου για τη σχέση της ύπαρξης και του ονείρου. Πίστευα ότι η ζωή μου είναι ένα όνειρο μέσα σε ένα άλλο όνειρο και μια μέρα θα ξυπνήσω και θα συνειδητοποιήσω ότι όλα ήταν ένα όνειρο».

«Έχω ανάγκη να εκφραστώ μέσα από τα γραπτά μου, να μιλήσω για τη δυσκολία του να είσαι πρόσφυγας. Εκφράζοντας τη θλίψη μας, είναι ένας τρόπος αποσυμπίεσης όπως λέει ένας φίλος μου», δηλώνει ο Αρμάν και συνεχίζει «είναι ένας τρόπος να εκφράσεις κάτι, μια φωνή από μια έρημο που θέλει να ακουστεί». «Μέσα από το ταξίδι μου, γνώρισα και έζησα με άλλους ανθρώπους. Έπρεπε να δυναμώσω για να καταφέρω να φύγω από τη Μόρια. Είχα σοκαριστεί με όλη αυτή τη βία και τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι αιτούντες άσυλο, με τη ζωή τους στη Μόρια και με τη διεθνή κοινότητα που τους άφησε εκεί χωρίς να κάνει τίποτα. Ήταν πολύ σημαντικό για εμένα να γράψω για όλα αυτά. Ήταν έντονη η ανάγκη μέσα μου να μιλήσω για το πώς συμπεριφέρονται στους ανθρώπους, τις απελάσεις, για τη συμφωνία ΕΕ και Τουρκίας».

Για το μέλλον ο Αρμάν είναι συγκρατημένα αισιόδοξος. Σκέφτεται λογικά, χωρίς όμως να χάνει την ελπίδα του. Αυτά που αναζητά τα τελευταία πέντε χρόνια είναι σταθερές. Όλοι χρειαζόμαστε να νιώθουμε ασφαλείς, πόσο μάλλον οι άνθρωποι που έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. «Νομίζω ότι δε θα υπάρχει κάποια βελτίωση στη ζωή μου στο άμεσο μέλλον, γιατί η γυναίκα μου δεν είναι εδώ. Υπάρχει πολύ μεγάλη αστάθεια προς το παρόν. Πρέπει να συνεχίσω την επαγγελματική μου πορεία, αλλά εδώ δεν υπάρχουν οι κατάλληλες ευκαιρίες. Έτσι λοιπόν είναι κάπως ουτοπικό να μιλάμε για βελτίωση, αλλά πιστεύω ότι θα βρω τις ισορροπίες μου, και θα έχω πίσω τη ζωή μου, γιατί σκέφτομαι θετικά».

*Ο Αρμάν είναι ωφελούμενος του προγράμματος «Κέντρα Υποστήριξης Παιδιού και Οικογένειας» το οποίο υλοποιείται από το SolidarityNow με την υποστήριξη της UNICEF και τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τμήμα Ανθρωπιστικής Βοήθειας.

**Ο Διεθνής Οργανισμός Γαλλοφωνίας χρηματοδοτεί την εκμάθηση της γαλλικής γλώσσας σε αιτούντες άσυλο, στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη

***Η Ηλιακτίδα ΑΜΚΕ με χρηματοδότηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες διαχειρίζεται τη Δομή Φιλοξενίας της Βόλβης μέσω του Ι.Α.Τ.Α.Π.