του George Soros
δημοσιεύτηκε στο Project Syndicate στις 10 Απριλίου, 2016
- Αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγματεύσεων με την Τουρκία και επιβλήθηκε στην ΕΕ από τη Γερμανίδα Καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ
- Σε μεγάλο βαθμό υποχρηματοδοτείται
- Δεν αποτελεί εθελοντική διαδικασία, εφόσον θεσπίζει ποσοστώσεις στις οποίες αντιτίθενται πολλά κράτη μέλη και απαιτεί από τους πρόσφυγες να εγκατασταθούν σε χώρες όπου δεν επιθυμούν να ζήσουν
- Μετατρέπει την Ελλάδα σε ένα de facto χώρο εγκλωβισμού, με ανεπαρκείς εγκαταστάσεις για τον αριθμό των αιτούντων άσυλο που βρίσκονται ήδη εκεί.
Όλες αυτές οι ελλείψεις μπορούν να βελτιωθούν με διάφορους τρόπους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνώρισε εμμέσως ορισμένους από αυτούς στις 6 Απριλίου σε μια νέα δέσμη προτάσεων για τη μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου στην Ευρώπη. Αλλά οι προτάσεις της Επιτροπής εξακολουθούν να βασίζονται σε υποχρεωτικές ποσοστώσεις. Αυτό δεν θα λειτουργήσει ποτέ. Ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Φρανς Τίμερμανς, προτείνει ανοιχτή συζήτηση.
Μια ολοκληρωμένη πολιτική ασύλου για την Ευρώπη, πιστεύω, θα πρέπει να καθιερώνει ένα σταθερό και αξιόπιστό ετήσιο στόχο, 300.000-500.000 προσφύγων. Αυτός ο στόχος είναι αρκετά μεγάλος έτσι ώστε να διαβεβαιώσει τους πρόσφυγες ότι μπορούν να φτάσουν τελικά στον προορισμό τους, αλλά και αρκετά μικρός για να φιλοξενηθούν σε ένα δυσμενές πολιτικό κλίμα.
Υπάρχουν καθιερωμένες τεχνικές για την εθελοντική αντιστοίχιση της προσφοράς και της ζήτησης σε άλλους τομείς, όπως η αντιστοιχία των μαθητών στα σχολεία και των ασκούμενων στα νοσοκομεία. Στην περίπτωση των προσφύγων, εκείνοι που προορίζονται να πάνε σε ένα συγκεκριμένο προορισμό θα πρέπει να περιμένουν περισσότερο από εκείνους που αποδέχονται τον προορισμό που τους έχει προταθεί. Οι εγγεγραμμένοι αιτούντες άσυλο θα υποχρεούνταν στη συνέχεια να περιμένουν τη σειρά τους, όπου βρίσκονται.
Αυτό θα είναι λιγότερο κοστοβόρο και λιγότερο επώδυνο από ό, τι το σημερινό χάος, του οποίου οι μετανάστες είναι τα κύρια θύματα. Εκείνοι που παρεκκλίνουν από τη σειρά θα χάνουν τη θέση τους -το οποίο είναι ένα επαρκές κίνητρο προκειμένου να τηρήσουν τους κανόνες.
Το σχέδιο αυτό απαιτεί τουλάχιστον 30 δις ευρώ ετησίως. Αυτό περιλαμβάνει την παροχή οικονομικής υποστήριξης στην Τουρκία και σε άλλες χώρες «πρώτης γραμμής» για να επιτραπεί στους πρόσφυγες που ζουν εκεί να εργαστούν και να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Περιλαμβάνει επίσης τη δημιουργία μιας κοινής υπηρεσίας ασύλου της ΕΕ και κοινές αρχές στα σύνορα, την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης στην Ελλάδα και τη θέσπιση κοινών προτύπων σε ολόκληρη την ΕΕ για την υποδοχή και την ένταξη των προσφύγων.
Η ΕΕ έχει αναμφίβολα τη δυνατότητα να συγκεντρώσει τουλάχιστον 30 δις ευρώ ετησίως, το οποίο είναι λιγότερο από το 0,25% του συνολικού ΑΕΠ των 16 τρισεκατομμύριων ευρών των 28 κρατών-μελών, και λιγότερο από το 0,5% των συνολικών δαπανών των εθνικών κυβερνήσεών τους. Αυτό που απουσιάζει ωστόσο είναι η πολιτική βούληση. Οι δημοσιονομικοί κανόνες της ΕΕ εμποδίζουν τα περισσότερα κράτη μέλη από το να έχουν μεγαλύτερα ελλείμματα και από τη χρηματοδότησή τους, με την έκδοση νέου χρέους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ερώτηση δεν έχει ακόμη τεθεί, πόσο μάλλον εξεταστεί σοβαρά.
Αργά ή γρήγορα, οι νέοι φόροι θα πρέπει να επιβληθούν για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Η χρήση ανεπαρκών κεφαλαίων κάθε χρόνο, δεν είναι αποτελεσματική. Αντίθετα, «οι αυξημένες χρηματοδοτήσεις» (surge funding) θα επιτρέψουν στην ΕΕ να ανταποκριθεί πιο αποτελεσματικά σε ορισμένες από τις πιο επικίνδυνες συνέπειες, βοηθώντας έτσι να απομακρύνει τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές δυναμικές μακριά από την ξενοφοβία και τη δυσφορία, και να οδηγήσει προς πιο εποικοδομητικά αποτελέσματα, που ωφελούν τόσο τους πρόσφυγες όσο και τις χώρες. Μακροπρόθεσμα, αυτό θα μειώσει τις συνολικές δαπάνες της Ευρώπης και θα βοηθήσει στην ανάκαμψή της από την προσφυγική κρίση.
Υπάρχουν ισχυροί λόγοι για τη χρήση του ισολογισμού της ΕΕ για χρηματοδότηση. Εφόσον τα παγκόσμια επιτόκια βρίσκονται σε, ή κοντά σε πολύ χαμηλά επίπεδα, τώρα είναι μια ιδιαίτερα καλή στιγμή για να χρησιμοποιηθεί το τριπλό A της πιστοληπτικής ικανότητας της ΕΕ. Κάτι τέτοιο έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι παρέχει την αναγκαία οικονομική ώθηση. Τα ποσά είναι μακροοικονομικής σημασίας, ειδικά από τη στιγμή που θα δαπανηθούν σχεδόν αμέσως και θα έχουν έτσι πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Μια αναπτυσσόμενη οικονομία θα απορροφήσει πολύ πιο εύκολα τους πρόσφυγες ή τους οικονομικούς μετανάστες.
Το ερώτημα είναι πώς να χρησιμοποιηθεί το τριπλό A της πιστοληπτικής ικανότητας της ΕΕ, χωρίς να προκληθούν αντιδράσεις, ιδιαίτερα στη Γερμανία. Κατ’ ‘αρχάς, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ΕΕ είναι ήδη δανειολήπτης τριπλού Α. Κατά τη διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης, η ΕΕ δημιούργησε χρηματοδοτικά μέσα, όπως είναι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, που μπορούν να διαθέσουν αμέσως δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ με ευνοϊκούς όρους.
Αυτοί οι μηχανισμοί, οι οποίοι διατηρούν σημαντική δανειοληπτική ικανότητα, θα πρέπει να εξασφαλίσουν την αυξημένη χρηματοδότηση (surge funding) που απαιτείται για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης. Η χρήση ενός υπάρχοντος μηχανισμού, έστω και για νέο σκοπό, θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματική από ό,τι θα ήταν η δημιουργία ενός νέου. Απαιτείται μόνο μια πολιτική απόφαση – που θα μπορούσε να ληφθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Δύο πηγές χρημάτων -ο ΕΜΧΣ (για τα μέλη της ευρωζώνης) και ο μηχανισμός οικονομικής στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών (για τα μέλη της ΕΕ εκτός ευρωζώνης)- θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Και οι δύο υποστηρίζονται εξ ολοκλήρου από τον προϋπολογισμό της ΕΕ -και ως εκ τούτου δεν απαιτούν εθνικές εγγυήσεις ή την εθνική έγκριση του Κοινοβουλίου. Η συνδυασμένη ικανότητα ακαθάριστου δανεισμού τους είναι 110 δις ευρώ, αριθμός που αντιστοιχεί στα ετήσια έσοδα του προϋπολογισμού της ΕΕ.
Τα 50 δις ευρώ της ικανότητας δανεισμού του μηχανισμού οικονομικής στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών είναι σχεδόν αδιάθετα. Ο ΕΜΧΣ έχει διαθέσει περίπου 46,8 δισ. ευρώ σε δάνεια προς την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, αλλά έχει και σημαντική πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα. Έχουν από κοινού πάνω από 60 δις ευρώ, και η χρηματική ικανότητα αυτή αυξάνεται κάθε χρόνο, καθώς τα δάνεια προς την Πορτογαλία και την Ιρλανδία επιστρέφονται.
Όπως και με την κρίση του ευρώ, η προσφυγική κρίση απαιτεί μια γρήγορη απάντηση. Αλλά διαφέρει από την κρίση του ευρώ στο ότι οι ωφελούμενες χώρες – Ιορδανία, Τουρκία και Ελλάδα – είναι στην πρώτη γραμμή. Έχουν το δικαίωμα για χρηματοδότηση, και δεν υποχρεώνονται να επιστρέψουν τα χρήματα που λαμβάνουν. Αντ’ αυτού, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να βρουν νέες πηγές φορολογικών εσόδων για την αποπληρωμή των αυξημένων χρηματοδοτήσεων.
Τα νέα φορολογικά έσοδα θα μπορούσαν να προέλθουν από διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένων των φόρων προστιθέμενης αξίας σε ολόκληρη την ΕΕ – που παρέχουν ήδη έσοδα, του ειδικού φόρου στη βενζίνη – όπως πρότεινε ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ή ενός νέου φόρου στα ταξίδια εντός της ΕΕ και στις αιτήσεις θεώρησης, που θα μετατοπίσει ένα μέρος του βάρους σε μη-κοινοτικούς πολίτες.
Αν και θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να ολοκληρωθεί η διαδικασία επιβολής νέων φόρων, οι ομολογιούχοι θα θέλουν να είναι βέβαιοι ότι τα ομόλογά τους θα χρησιμοποιηθούν και θα επιστραφούν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ πρέπει να εγγυηθεί ότι θα δημιουργήσει νέα φορολογικά έσοδα από τη στιγμή που τα χρειάζεται, ακόμη και αν η ακριβής πηγή δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί.
Το ερώτημα που παραμένει να απαντηθεί είναι πώς θα δημιουργηθεί η απαραίτητη πολιτική βούληση. Η ΕΕ έχει οικοδομηθεί πάνω σε δημοκρατικές αρχές. Πιστεύω ότι υπάρχει μια σιωπηλή πλειοψηφία που επιθυμεί τη διατήρηση της Ένωσης, ακόμη κι αν αυτή δε λειτουργεί ορθά τώρα. Οι πολιτικοί ηγέτες αυτής της πλειοψηφίας θα την ακούσουν εάν κάνει τη φωνή της να ακουστεί.
Η προσφυγική κρίση αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την Ευρώπη. Θα ήταν ανεύθυνο να διαλυθεί η ΕΕ λόγω έλλειψης χρηματοδότησης για να τεθεί υπό έλεγχο η κρίση. Ωστόσο, η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης είναι το κύριο εμπόδιο στην επιτυχία των προγραμμάτων στις χώρες «πρώτης γραμμής». Μέσα στα χρόνια, οι κυβερνήσεις έχουν εκδώσει ομόλογα ως απάντηση σε εθνικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Πότε θα πρέπει η ΕΕ να χρησιμοποιήσει το τριπλό Α της πιστοληπτικής της ικανότητας, αν όχι όταν βρίσκεται σε θανάσιμο κίνδυνο;