άρθρο του G. Soros,
Πρόεδρος του Soros Fund Management και Πρόεδρος του Open Society Foundations

Σημαντική πρόοδος σημειώθηκε στη Διάσκεψη δωρητών για Σύρους πρόσφυγες στο Λονδίνο στις 4 Φεβρουαρίου, όμως, μένει να γίνουν ακόμη πολλά περισσότερα. Η διεθνής κοινότητα εξακολουθεί να υποτιμά αυτό που απαιτείται για την υποστήριξη των προσφύγων, τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, κάνοντας χρήση σε μεγάλο βαθμό την αναξιοποίητη ικανότητα δανεισμού ΑΑΑ της ΕΕ, απαιτείται μια «αλλαγή παραδείγματος».
Αντί να χρησιμοποιούνται ανεπαρκείς πόροι ξεχωριστά κάθε χρόνο, ήρθε η στιγμή να αξιοποιήσουμε τις αυξημένες χρηματοδοτήσεις (surge funding). Η χρήση μεγάλων χρηματικών ποσών εξαρχής θα είναι πολύ πιο αποτελεσματική από τη χρήση των ποσών αυτών στη διάρκεια αρκετών ετών. Η εκ των προτέρων χρηματοδότηση και κάλυψη των δαπανών θα μας επιτρέψει να αντιμετωπίσουμε τις πιο επικίνδυνες συνέπειες της κρίσης – συμπεριλαμβανομένων του ρατσιστικού αισθήματος κατά των μεταναστών στις χώρες υποδοχής, την απελπισία και την περιθωριοποίηση μεταξύ των προσφύγων – με τρόπο πιο αποτελεσματικό. Μέσω μεγάλων αρχικών επενδύσεων, θα επιτευχθεί η απομάκρυνση των οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών δυναμικών από την ξενοφοβία και τη δυσαρέσκεια, και θα οδηγηθούμε σε εποικοδομητικά αποτελέσματα που ωφελούν τόσο τους πρόσφυγες όσο και τις χώρες υποδοχής.
Οι αυξημένες χρηματοδοτήσεις έχουν χρησιμοποιηθεί συχνά στο παρελθόν για τη χρηματοδότηση εκστρατειών εμβολιασμού (immunization campaigns). Το International Finance Facility for Immunization (IFFIm), που δανείζεται ενάντια στις μελλοντικές κυβερνητικές συνεισφορές σε προγράμματα ανοσοποίησης, έχει συγκεντρώσει δισεκατομμύρια δολάρια τα τελευταία χρόνια για να διασφαλιστεί ότι οι εκστρατείες εμβολιασμού θα είναι άμεσα επιτυχείς. Σε μακροπρόθεσμη βάση, αυτό είναι πιο αποτελεσματικό από το να δαπανείται το ίδιο ποσό χρημάτων σε ετήσιες δόσεις. Το IFFIm αποτελεί πειστικό παράδειγμα για τη σημερινή κρίση.
Μια ξαφνική και μεγάλη εισροή προσφύγων μπορεί να προκαλέσει πανικό που επηρεάζει τον γενικό πληθυσμό, τις αρχές, και τους ίδιους τους πρόσφυγες. Ο πανικός εκτρέφει μια ψευδή αίσθηση ότι οι πρόσφυγες είναι βάρος και κίνδυνος, οδηγώντας σε κοστοβόρα και αντιπαραγωγικά μέτρα, όπως η ανέγερση φραχτών και τειχών και στη συγκέντρωση των προσφύγων σε στρατόπεδα, που με τη σειρά τους γεννούν απογοήτευση και απελπισία ανάμεσα στους πρόσφυγες. Αν η παγκόσμια κοινότητα χρηματοδοτούσε μεγάλης κλίμακας, ολοκληρωμένα προγράμματα για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η κοινωνία και οι πρόσφυγες θα καθησυχάζονταν.
Η αύξηση των χρηματοδοτήσεων είναι απαραίτητη τόσο στην Ευρώπη όσο και στις όμορες χώρες, όπως την Ιορδανία, το Λίβανο και την Τουρκία. Οι αναγκαίες επενδύσεις περιλαμβάνουν την αναμόρφωση της πολιτικής ασύλου και τη βελτίωση των ελέγχων στα σύνορα της ΕΕ. Στα κράτη της πρώτης γραμμής, τα χρήματα είναι αναγκαία για την παροχή ευκαιριών απασχόλησης, υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης στους πρόσφυγες. Αν η ζωή στις χώρες πρώτη γραμμής γίνει ανεκτή για τους πρόσφυγες, και πιστέψουν ότι η διαδικασία για την είσοδο προς την Ευρώπη είναι ομαλή, είναι πιο πιθανό να περιμένουν τη σειρά τους, αντί να σπεύσουν προς την Ευρώπη και να οδηγήσουν σε κατάρρευση το σύστημα. Ομοίως, αν η προσφυγική κρίση μπορέσει να τεθεί υπό έλεγχο, ο πανικός θα υποχωρήσει και η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη θα είναι λιγότερο επιρρεπής στην υποστήριξη αντι-μεταναστευτικών πολιτικών.
Η Ιορδανία θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πιλοτικό μοντέλο. Μια χώρα 9,5 εκατομμυρίων κατοίκων, παρέχει καταφύγιο σε 2,9 εκατομμύρια, συμπεριλαμβανομένων 1.265.000 Σύρων, και αντιμετωπίζει την εισροή πρόσθετων Σύρων που ξεριζώθηκαν εξαιτίας των ρωσικών βομβαρδισμών. Απαιτείται ο συνδυασμός μαζικής και εκ των προτέρων άμεσης οικονομικής βοήθειας, ισχυρών εμπορικών συμφωνιών, και προσωρινή ελάφρυνση του χρέους. Ένα επιτυχημένο πρόγραμμα για την Ιορδανία θα μπορούσε να αποδείξει την ικανότητα της διεθνούς κοινότητας να θέσει την προσφυγική κρίση υπό έλεγχο, ανοίγοντας το δρόμο για παρόμοια προγράμματα σε άλλες όμορες χώρες, προσαρμοσμένα για κάθε περίπτωση χωριστά, ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες.
Η προσέγγιση που προτείνεται εδώ θα κόστιζε περισσότερο από ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ μπορούν να αντέξουν οικονομικά με βάση τους τρέχοντες προϋπολογισμούς τους. Τουλάχιστον 40 δισεκατομμύρια ευρώ (45 δις δολάρια) θα πρέπει να δαπανώνται ετησίως για τα επόμενα 3-5 χρόνια αλλά ακόμη μεγαλύτερα ποσά θα ήταν δικαιολογημένα προκειμένου η μεταναστευτική κρίση να τεθεί υπό έλεγχο. Στην πραγματικότητα, μέχρι στιγμής, η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης είναι το κύριο εμπόδιο για την υλοποίηση των επιτυχημένων προγραμμάτων σε οποιαδήποτε από τις χώρες πρώτης γραμμής, ιδιαίτερα στην Τουρκία. Ενώ η Γερμανία έχει ένα αδιάθετο πλεόνασμα προϋπολογισμού ύψους 6 δις ευρώ (6,8 δις δολάρια), άλλες χώρες της ΕΕ παρουσιάζουν ελλείμματα. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, έχει προτείνει ένα πανευρωπαϊκό φόρο καυσίμων, αλλά αυτό θα απαιτούσε είτε ομόφωνη συμφωνία ή έναν συνασπισμό των πρόθυμων.
Αυτό ενισχύει τη βασιμότητα της προσφυγής στην -σε μεγάλο βαθμό- ανεκμετάλλευτη πιστοληπτική ικανότητα ΑΑΑ της ΕΕ. Η μεταναστευτική κρίση αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την ΕΕ. Πράγματι, με το Βορρά ενάντια στο Νότο, και την Ανατολή να αντιμετωπίζει τη Δύση, η ΕΕ σταδιακά διαλύεται. Πότε θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί η πιστοληπτική ικανότητα ΑΑΑ της ΕΕ, αν όχι σε μια στιγμή που η ΕΕ βρίσκεται σε θανάσιμο κίνδυνο; Δεν είναι ότι δεν υπάρχει προηγούμενο για αυτή την προσέγγιση. Ίσα-ίσα, κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας ιστορίας, οι κυβερνήσεις έχουν εκδώσει ομόλογα ως απάντηση σε εθνικές έκτακτες ανάγκες.
Η χρήση της πιστοληπτικής ικανότητας ΑΑΑ της ΕΕ, αντί να φορολογηθεί η κατανάλωση, έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα της παροχής πολυπόθητων οικονομικών κινήτρων για την Ευρώπη. Τα σχετικά ποσά είναι αρκετά μεγάλα για να είναι μακροοικονομικής σημασίας, ειδικά εφόσον θα δαπανηθούν σχεδόν αμέσως και θα έχουν ένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Μια αναπτυσσόμενη οικονομία θα καταστήσει πολύ πιο εύκολο την απορρόφηση μεταναστών, είτε είναι πρόσφυγες είτε είναι οικονομικοί μετανάστες. Με λίγα λόγια, η αυξημένη χρηματοδότηση είναι μια πρωτοβουλία με διπλό κέρδος (win-win), και θα πρέπει να υλοποιηθεί επειγόντως.

το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Project Syndicate, 17.02.2016