Νάκαμ, ο καλλιτέχνης
από την Τζούλια Τέρνερ και τη Βάλια Σαββίδου
Σήμερα, ο Νάκαμ έχει ντυθεί εξ’ ολοκλήρου στα μπλε, όπως και κάθε άλλη μέρα. Μπλε καπέλο, μπλε ζακέτα, μπλε μπλούζα, τζιν και σανδάλια. Όταν τον ρωτάω γιατί ντύνεται αποκλειστικά στα μπλε, η απάντηση είναι απλή- «μου αρέσει το μπλε.»
Ο Νάκαμ είναι Κούρδος ζωγράφος και συγγραφέας, που κάθεται τώρα μαζί μου κάτω από μια συκιά, πάνω στη ραγισμένη ταράτσα της δομής φιλοξενίας στην Ελευσίνα, όπου και διαμένει. Σπούδασε τέχνες στο Ιράκ, ενώ τώρα φοιτά στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, ένα γεγονός που τον χαροποιεί ιδιαίτερα. «Μου αρέσει εδώ επειδή μπορώ να ζωγραφίζω και να δημιουργώ ό,τι θέλω. Είμαι πολύ χαρούμενος που μπορώ να πηγαίνω στο Πανεπιστήμιο και να βλέπω τόσο εύκολα όλα αυτά τα μέρη που έχουνε τέχνη, όπως τα μουσεία και οι γκαλερί.»
Σε έναν από τους τοίχους στη δομή, ο Νάκαμ κρεμάει τις ζωγραφιές του, που χρησιμοποιώντας μολύβι και κάρβουνο, απεικονίζουν το πέρασμα στην Ευρώπη από την θάλασσα. «Αυτά επικεντρώνονται στους ανθρώπους- πώς ήρθανε εδώ και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν στη θάλασσα.» Οι εικόνες δείχνουν μια βάρκα γεμάτη αφηρημένες φιγούρες που διασχίζει τη θάλασσα, ενώ η στεριά τους αγκαλιάζει. Παρά τα προφανή αισθήματα απελπισίας και αγωνίας, υπάρχουν και μικρά στοιχεία που δείχνουν την ελπίδα- ο ήλιος που λάμπει ψηλά, ένα δέντρο που έχει φυτρώσει στη βάρκα και άνθρωποι που τεντώνουν τα χέρια τους για να τα φτάσουνε. Ρωτώ τον Νάκαμ για τον τρόπο αυτό απεικόνισης. «Όταν αποφασίσουν οι άνθρωποι να κάνουν αυτό το ταξίδι, έχουνε πολλές ελπίδες. Είναι χαρούμενοι. Ελπίζουνε ότι η καλύτερη που ονειρεύονται θα γίνει πραγματικότητα. Αλλά αυτή η διαδρομή έχει πολλούς κίνδυνους. Καταλαβαίνουν τις δυσκολίες και τους κινδύνους που θα αντιμετωπίσουν. Μου αρέσει να χρησιμοποιώ και στοιχεία αυτής της ελπίδας μαζί με το φόβο όταν απεικονίζω αυτό το ταξίδι.»
Ο Νάκαμ χρησιμοποιεί σύμβολα για να εκφράσει αυτά τα έντονα συναισθήματα και τις δυνάμεις της μοίρας: το δέντρο, ένα ζάρι, ένα περιστέρι. «Υπάρχουν σύμβολα σε όλα μου τα έργα. Υπάρχουν σύμβολα της αγάπης, των ονειροπόλων, άλλα και μερικά για τα προβλήματα, τους ανθρώπους και την τύχη. Κάποιοι είναι τυχεροί, κάποιοι όχι.» Ο Νάκαμ όμως δεν περιορίζεται στη ζωγραφική, αλλά χρησιμοποιεί το συμβολισμό και στα γραπτά του. Μια από τις ιστορίες που μοιράστηκε μαζί μου, δίνει το λόγο σε μια κούκλα η οποία αφηγείται την ιστορία της που τη βρίσκει να που περνάει από χέρι σε χέρι μέχρι να ραγίσει και να σπάσει. Οι ομοιότητες της ιστορίας της κούκλας με την εμπειρία των προσφύγων δεν είναι τυχαίες. Ωστόσο, αν η δουλειά του Νάκαμ έχει μέλλον στην Ελλάδα, χρειάζεται ο ίδιος να μάθει να μιλάει ελληνικά. «Θα ήθελα να μάθω να μιλάω καλά ελληνικά διότι έχω πολλές ιστορίες να πω και έργα που έχω γράψει, τα οποία θα ήθελα να μεταφραστούν στα ελληνικά.»
Γενικότερα, η φιλοσοφία του Νάκαμ είναι να εκφράζεις αυτό που υπάρχει μέσα σου. Όταν τον ρωτώ ποιο είναι αυτό που του αρέσει να ζωγραφίζει περισσότερο αυτές τις μέρες, μου απαντά ότι «το θέμα της δουλειάς μου είναι αυτός ο χώρος μεταξύ πραγματικότητας και ονείρου. Στην καρδιά μου έχω πολλά πράγματα που θα ήθελα να δημιουργήσω και ελπίζω να τα καταφέρω όλα.» Με τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίζει τα μαθήματα τέχνης που προσφέρει κάθε εβδομάδα στα παιδιά που μένουν στη δομή φιλοξενίας, με τη βοήθεια της ομάδας του SolidarityNow. «Νιώθω πως τα παιδιά χρειάζονται βοήθεια. Θέλουν να δημιουργήσουν, να εκφραστούν μέσα από την τέχνη. Μου αρέσει να μαθαίνω στα παιδιά χρήσιμα και ευχάριστα πράγματα μέσα από τα μαθήματα, να τα ηρεμώ.» Επιπλέον, αυτό που θέλει ο Νάκαμ είναι να χρησιμοποιήσει στην τέχνη του τα συναισθήματα όλων των ανθρώπων που βρίσκονται γύρω του. «Γνωρίζω πολλούς που κρατούν μέσα τους πολλά – που έχουν ακόμη τραύματα από το ταξίδι, που δεν μπορούν να πουν την ιστορία τους κι έτσι αναγκάζονται να την κρατάνε μέσα τους. Γι’ αυτό να κάνω αυτές τις ζωγραφιές και να δείχνω όλο αυτό που υπάρχει στις καρδιές τους αυτών των ανθρώπων.»
Λίγο καιρό μετά τη συνάντησή του με την Τζούλια Τέρνερ, ο Νάκαμ συνομιλεί με ένα μέλος της ομάδας του SolidarityNow για το σήμερα…
Σήμερα ο Νάκαμ, δραστηριοποιείται έντονα καλλιτεχνικά! Θα λάβει μέρος με τα έργα του σε μια σειρά από εκθέσεις και εκδηλώσεις το προσεχές διάστημα. Παρά το γεγονός ότι τα έργα του είναι κυρίως ασπρόμαυρα, ο ίδιος δηλώνει «Έχω πολύχρωμα όνειρα. Τώρα νιώθω ότι έχω επιλογή – πολλές πόρτες να ανοίξω.»
Το όνειρό του για τη ζωή είναι να ζει ελεύθερος, «χωρίς μάσκα», όπως μου λέει ερχόμενος λίγο πιο κοντά μου και χαμηλώνοντας τον τόνο της φωνής του. Αυτή την ελευθερία θέλει να την εκφράσει γραπτά, «η συγγραφή είναι το σπουδαιότερο για μένα. Αυτό θα κάνω. Και θα το κάνω γράφοντας στα αγγλικά και στα ελληνικά πια, όχι στη μητρική μου γλώσσα. Θέλω να προχωρήσω μπροστά, μη κρατώντας τίποτα από το πριν.»
Με την ευχή να ξαναβρεθούμε και να τα πούμε σύντομα και πριν αποχαιρετιστούμε, ο Νάκαμ παίρνει το στυλό μου και ζωγραφίζει στα γρήγορα μερικά ψαράκια – «Τώρα να ξέρεις, θα ζωγράφιζα έναν ασπρόμαυρο βυθό.»