Η Τόμπα από τη Χεράτ του Αφγανιστάν, οι μελιτζάνες κι η μυρωδιά του φρούτου

από την Τζούλια Τέρνερ, ασκούμενη στο SolidarityNow

«Κόβω τη μελιτζάνα και τη βάζω στο λάδι, αλλά πρέπει να το κάνεις γρήγορα, αλλιώς θα καεί!». Η Τόμπα, μητέρα τεσσάρων παιδιών, μου μαγειρεύει ένα παραδοσιακό γεύμα από το Αφγανιστάν.

Ο μεγαλύτερός της γιος, ο Σουνχαήλ, μάς βοηθάει στην επικοινωνία, μεταφράζοντας. Καθώς κόβει τη μελιτζάνα η Τόμπα μού λέει περισσότερα για το φαγητό που μαγειρεύει, όπως το ότι είναι παραδοσιακό πιάτο στη Χεράτ, την πόλη όπου γεννήθηκε, στο δυτικό Αφγανιστάν. Έμαθε πώς να το μαγειρεύει από τη μητέρα της. «Προφανώς», προσθέτει ο Σουνχαήλ.

Ρωτάω την Τόμπα για τις διαφορές που έχει παρατηρήσει μεταξύ της ελληνικής και της αφγανικής κουζίνας. Ευτυχώς, δεν υπάρχει κανένα υλικό που δεν έχει καταφέρει να βρει. Ψάχνει στα μαγαζιά της Αθήνας με τις ώρες και βρίσκει ό,τι θέλει η οικογένειά της. Ωστόσο, έχει παρατηρήσει διαφορές στα υλικά τα ίδια. «Στη χώρα μου, οι μελιτζάνες ήταν πιο μεγάλες. Ήταν και τόσο γλυκές που μπορούσες να τις φας χωρίς να τις μαγειρέψεις». Το ίδιο και με το σκόρδο. «Στο Αφγανιστάν όταν βάζαμε το σκόρδο με τις μελιτζάνες, η μυρωδιά γέμιζε όλο το σπίτι. Μέχρι και οι γείτονες το μύριζαν! Εδώ, οι γεύσεις δεν είναι τόσο έντονες, ίσως καλύτερα». Η μεγαλύτερη διαφορά όμως του να μαγειρεύει εδώ είναι- προφανώς- οι εγκαταστάσεις στον καταυλισμό. Το ηλεκτρικό ρεύμα δεν είναι πολύ δυνατό, και γι’ αυτό χρειάζεται περισσότερος χρόνος να μαγειρευτούν τα φαγητά. Υπάρχει και το θέμα του χώρου, διότι η οικογένεια κατοικεί σε ένα δωμάτιο που είναι περίπου δύο επί τρία μέτρα, ενώ ο κύριος χώρος του καταλαμβάνεται από τη διπλή κουκέτα στην οποία κοιμούνται.

Δυο φίλες μαγειρεύουν μαζί ανάμεσα στα χωρίσματα

Από όταν έφτασε στην Ελλάδα, η Τόμπα γνώρισε τη Φατιμά, που μένει με την οικογένειά της στο διπλανό πρόχειρο «δωμάτιο». Η Φατιμά έχει μάθει στην Τόμπα πώς να κάνει ένα Ιρανικό φαγητό με ρύζι, αλλά με ανεπίσημο τρόπο, δηλαδή, μαγειρεύοντας μαζί της. Μετά, κάθε μια μαγειρεύει στο δικό της δωμάτιο και φωνάζει η μια την άλλη πάνω από τα χωρίσματα. Ο Σουνχαήλ κάνει μια επίδειξη- «έτσι μαγειρεύει και λέει: ‘Τί να κάνω με αυτό;’, και η Φατιμά φωνάζει από την άλλη μεριά ‘έτσι θα το κάνεις!’» Ρωτάω αν η υπόλοιπη οικογένεια, ή τουλάχιστον ο άντρας της Τόμπα ξέρουν να μαγειρεύουν. «Μόνο αυγό», λέει η Τόμπα. Ρωτάω, «και ο Σουνχαήλ;». Ο Σουνχαήλ γελάει ντροπαλά, και μου εξηγεί ότι ακόμη και τα αυγά τού φαίνονται πολύ δύσκολα. «Απ’ όλη την οικογένεια, εγώ κάνω τα χειρότερα αυγά!», αλλά η Τόμπα έχει σκοπό να μάθει στα παιδιά της να μαγειρεύουν όταν μεγαλώσουν.

Μια μυρωδιά που «ταξιδεύει» μαζί της όπου κι αν πάει

Αφού έχουν μαλακώσει, η Τόμπα βγάζει τις μελιτζάνες από τη φωτιά και τις βάζει σε ένα μπολ. Μετά, οι ντομάτες και το σκόρδο μπαίνουν στο τηγάνι, χαμηλώνει λίγο τη φωτιά και τα αφήνει να ψηθούν για περίπου μία ώρα. Όσο το κάνει αυτό, τη ρωτάω να μου πει για τη Χαράτ. «Υπέροχη.» λέει, «100% υπέροχη.» «Ναι», προσθέτει κι ο Σουνχαήλ, «δεν έχει πολύ κόσμο ή κίνηση, και είναι πράσινη. Αν θέλεις να έχεις λίγο χώρο ή λίγο χρόνο για τον εαυτό σου, να είσαι μόνος, υπάρχουν άπειρα μέρη- παντού έχει ησυχία! Είναι απλά μια φανταστική πόλη, για διακοπές, για να ταξιδεύεις…». Όταν μου λέει για τον κόσμο όμως, η Τόμπα παραμένει διπλωματική. «Όπου πας, υπάρχουν από όλα τα είδη ανθρώπων. Άλλα με την κουλτούρα της Χεράτ, όλοι υποδέχονται όλους». Μαζί με το πράσινο, την αρχιτεκτονική και τον κόσμο, της Τόμπα τής λείπει πολύ η μυρωδιά του sanjit (σαντζίτ), ενός φρούτου του οποίου η ευωδιά βρίσκεται πάντα στους δρόμους της πόλης. Άλλα παρόλη την αγάπη της για τη Χεράτ, η Τόμπα δεν είναι κορίτσι της πόλης. «Είμαι κορίτσι του χωριού,» μου εξηγεί, έχοντας μεγαλώσει σε ένα χωριό αμέσως έξω από τη Χεράτ, όπου η οικογένειά της έμενε μέχρι να έρθει στην Ευρώπη.

Παρά το μικρό αριθμό των υλικών, το γεύμα καταλήγει να είναι πολυτελές: τηγανισμένες μελιτζάνες που λιώνουν στο στόμα με ντομάτα και κρεμμύδι, συνοδεύονται με το υποχρεωτικό βουνό ρυζιού, ενώ όλα αυτά συνδυάζονται με ένα ποτήρι Doogh, ένα ρόφημα με γιαούρτι το οποίο είναι εξαιρετικά δροσιστικό και κατάλληλο σε ένα τόσο ζεστό και γεμάτο δωμάτιο. Όσο τρώμε, απορώ πώς είναι για την Τόμπα το να συνεχίζει να τρώει παραδοσιακό φαγητό του Αφγανιστάν, στην Ελλάδα: «Αισθάνομαι πολύ καλά όταν το τρώω». Και το να το μαγειρεύει; «Νιώθω άνετα, οικεία -είναι από την πατρίδα μου».