από τη Melina Dunham, Εκπαιδευόμενη στο Τμήμα Συνηγορίας
Σήμερα, 11 Οκτωβρίου είναι η 6η Διεθνής Ημέρα του Κοριτσιού. Ο εορτασμός αποσκοπεί στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα κορίτσια, στην ενδυνάμωσή τους, καθώς και στην πλήρη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.
Η αναπαραγωγική υγεία και η σεξουαλική βία παραμένουν κρίσιμοι παράγοντες της ανισότητας των φύλων. Μια εκδήλωση βαθιάς διάκρισης, η οποία παραβλέπεται και στιγματίζεται, είναι ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων (ΑΓΓΟ). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει τον ΑΓΓΟ ως «όλες τις διαδικασίες που συνεπάγονται τη μερική ή ολική αφαίρεση εξωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων ή άλλων τραυματισμών στα γυναικεία γεννητικά όργανα, για μη ιατρικούς λόγους. Χρησιμοποιώντας ως βάση κοινωνικές, πολιτισμικές και θρησκευτικές δικαιολογίες, η πρακτική αυτή έχει σοβαρές αρνητικές και τραυματικές επιπτώσεις στην υγεία, την ευημερία και την ασφάλεια των γυναικών βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα».
Το περασμένο καλοκαίρι, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων δημοσίευσε μια μελέτη σχετικά με τον κίνδυνο του ΑΓΓΟ σε έξι κράτη μέλη: το Βέλγιο, την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Κύπρο και τη Μάλτα. Τα ευρήματα αποκάλυψαν ότι συγκεκριμένα στην Ελλάδα, το 25 με 42% των κοριτσιών μεταναστριών που προέρχονται από χώρες που ασκούν το ΑΓΓΟ παραμένουν ευάλωτα σε αυτή τη σοβαρή μορφή έμφυλης βίας. Παρά την καταδίκη και την ποινικοποίηση της πρακτικής σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και στην Ελλάδα, εξακολουθούν να υπάρχουν περιπτώσεις ΑΓΓΟ, εν μέρει λόγω της συνηθισμένης πρακτικής προσωρινής επιστροφής κοριτσιών στη χώρα τους για να προβούν στη σχετική επέμβαση (κλειτοριδεκτομή).
Η ευαισθητοποίηση σχετικά με αυτή την πρακτική είναι σημαντική επειδή επηρεάζει την υγεία και την ασφάλεια των νεαρών κοριτσιών, αλλά και επειδή αποτελεί ένα σοβαρό ταμπού και ευαίσθητο κομμάτι της αναπαραγωγικής υγείας, έχει βαθιές επιπτώσεις στη μελλοντική ζωή αλλά και τη χειραφέτηση των επιζουσών σε όλες τις πτυχές της ζωής τους.
Προκειμένου να μπει ένα οριστικό τέλος σε αυτήν την επικίνδυνη και απάνθρωπη πρακτική, χρειάζεται να γίνουν ενέργειες σε όλα τα επίπεδα, συμπεριφορικό, κοινωνικό αλλά και πολιτικό. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης – η οποία, μεταξύ άλλων, ποινικοποιεί πρακτικές ΑΓΓΟ σαν μια μορφή έμφυλης βίας και αναγνωρίζει τον ΑΓΓΟ ως μορφή δίωξης που δικαιολογεί την παροχή ασύλου – πρέπει να επικυρωθεί ομόφωνα και να εφαρμοστεί από τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης καθώς και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τον Ιούνιο του 2018 η Ελλάδα έγινε το 32ο κράτος που επικύρωσε τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης – η οποία έχει ήδη αναμορφώσει το ελληνικό ποινικό δίκαιο και τέθηκε σε ισχύ την 1η Οκτωβρίου 2018. Πέρα από την υιοθέτηση ενός συστήματος ασύλου το οποίο λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες εκάστου φύλου, η Ελλάδα μπορεί να υιοθετήσει προληπτικές στρατηγικές και προγράμματα για καλύτερη νομική και υγειονομική υποστήριξη των κοριτσιών και γυναικών προσφύγων ανεξαρτήτως του τόπου τέλεσης του ΑΓΓΟ. Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να ενταχθεί στο εθνικό σχέδιο δράσης για την Αναπαραγωγική και Σεξουαλική Υγεία, το οποίο αναπτύχθηκε το 2008 αλλά η ισχύς του έχει έκτοτε παρέλθει.
Στον πυρήνα του, ο ΑΓΓΟ είναι μια πολιτισμική πρακτική που έχει σοβαρές σωματικές και ψυχολογικές συνέπειες. Γι’ αυτό το λόγο, η προώθηση συμπεριφορικών αλλαγών και η αλλαγή πολιτισμικών κανόνων είναι ένα κρίσιμο πρώτο βήμα στην αντιμετώπισή του. Τέτοιου είδους παραδείγματα αποτελούν η σωστή κατάρτιση εργαζομένων σε όλους τους σχετικούς τομείς (εκπαίδευση, υγεία, άσυλο, κοινωνικές υπηρεσίες), η ευαισθητοποίηση σε θέματα φύλου, καθώς και ο ανοιχτός διάλογος με άνδρες και ηγέτες θρησκευτικών κοινοτήτων, για να αλλάξουν λανθασμένες πεποιθήσεις και να ευαισθητοποιηθούν οι κοινότητες για τις ψυχοσωματικές συνέπειες και το στιγματισμό που προκαλεί. Το μεγαλύτερο εμπόδιο ωστόσο στην Ελλάδα σχετίζεται με τη συλλογή και τη διαθεσιμότητα δεδομένων. Η συλλογή σχετικών στατιστικών στοιχείων για τις γυναίκες μετανάστριες, τις αιτούσες άσυλο και όλο το γυναικείο πληθυσμό που προέρχεται από χώρες όπου ασκείται ο ΑΓΓΟ, θα αποτελέσει την ποσοτική βάση και θα παράσχει τις απαραίτητες πληροφορίες για την κάλυψη ελλείψεων και την προώθηση πολιτικών αλλαγών. Τέλος, ένα αποτελεσματικό εθνικό σχέδιο δράσης για την ένταξη, το οποίο το SolidarityNow συνεχίζει να απαιτεί, θα αντιμετωπίσει σε όλα τα επίπεδα τις βασικές αιτίες που οδηγούν στον ΑΓΓΟ και σταδιακά θα αποτρέψει τη συνέχιση αυτής της πρακτικής.