Αγαπητοί Ηγέτες της ΕΕ,

Ως διεθνείς Οργανισμοί που εργαζόμαστε άμεσα με πρόσφυγες και μετανάστες στην Ευρώπη, ζητάμε από τα Ευρωπαϊκά κράτη-μέλη που είναι παρόντα στη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 17 και 18 Μαρτίου 2016, να αδράξουν την ευκαιρία και να εργαστούν με αλληλεγγύη ώστε να καταλήξουν σε τολμηρές, ενιαίες και αποφασιστικές πολιτικές για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης.

Η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης στην Ευρώπη πρέπει να βασιστεί στο έργο που επιτεύχθηκε κατά το περασμένο έτος και να εστιάσει στα υπάρχοντα σαφή κενά πολιτικής, με πλήρη σεβασμό του νόμου και του πνεύματος της νομοθεσίας της ΕΕ και της Σύμβασης του 1951 για τους Πρόσφυγες. Το 2015 αποδείχθηκε πως έφερε δύσκολες προκλήσεις για όλους όσοι εργάζονται στο πεδίο: στις Αρχές των κρατών μελών, των ανθρωπιστικών οργανώσεων, των μη κυβερνητικών οργανώσεων, των τοπικών πληθυσμών αλλά και των εθελοντών. Μας δίδαξε ωστόσο και μεγάλα μαθήματα.

Ένα από τα μαθήματα αυτά ήταν ότι μια προσέγγιση του μεταναστευτικού χωρίς συνοχή κοστίζει ανθρώπινες ζωές. Από το 2014, 74.931 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στη θάλασσα, μεγάλο μέρος των οποίων ήταν παιδιά. Το κλείσιμο των συνόρων σε συνδυασμό με την έλλειψη νόμιμων περασμάτων, ωθούν τους ανθρώπους να στραφούν σε παράνομους διακινητές και να αναζητήσουν καταφύγιο στην ΕΕ μέσα από ολοένα και πιο επικίνδυνες διαδρομές. Μονομερές, αυθαίρετο κλείσιμο των συνόρων επιδεινώνει την ανθρωπιστική κρίση. Αντίστοιχα, το κλείσιμο των συνόρων που έλαβε χώρα τις τελευταίες εβδομάδες ανάγκασε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους να εγκλωβιστούν συχνά σε χώρους χωρίς πρόσβαση στα απολύτως απαραίτητα: στέγη, τροφή, ιατρική περίθαλψη και νερό. Αυτός ο εγκλωβισμός δημιούργησε επίσης τεράστιες δυσκολίες για τις ανθρωπιστικές οργανώσεις για να καταφέρουν να φθάσουν στις περιοχές άμεσα και να προσφέρουν επαρκή βοήθεια και υπηρεσίες προστασίας.

Οι αποφάσεις που ελήφθησαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 7 Μαρτίου 2016, έχουν διαιωνίσει τον εγκλωβισμό των ανθρώπων αλλά και την πρακτική των διακρίσεων. Η διαχείριση των συνόρων είναι απαραίτητη αλλά θα πρέπει να είναι απολύτως διακριτή από τον πρακτικά ανέφικτο στόχο εξάλειψης της μετανάστευσης. Το κλείσιμο των συνόρων, σε συνδυασμό με την έλλειψη νόμιμων οδών, δεν αποτελούν λύση για τη διαχείριση της άφιξης των προσφύγων και των μεταναστών στην Ευρώπη. Οι άνθρωποι, όχι τα σύνορα, βρίσκονται σε επείγουσα ανάγκη προστασίας. Η σημερινή κατάσταση προσκρούει επίσης σε πολλά θεσμικά εμπόδια, τόσο όσον αφορά τους νόμους όσο και τις δυνατότητες χρηματοδότησης.

Καλωσορίζουμε τις προσπάθειες του Συμβουλίου και της Επιτροπής με σκοπό να γεφυρώσουν αυτά τα κενά μέσω της δημιουργίας νέων και καινοτόμων εργαλείων για τη διασφάλιση επαρκούς ανταπόκρισης σε μία περίοδο όπου ασκείται δημόσια πίεση και υπάρχει επείγουσα ανθρωπιστική ανάγκη. Απευθύνουμε έκκληση σε εσάς ως Ευρωπαίους ηγέτες να στηρίξετε αυτές τις προσπάθειες παρέχοντας πολιτική στήριξη. Η χρηματοδότηση από μόνη της δεν αρκεί. Απαιτείται πολιτικό θάρρος και θέληση.

Η Ευρώπη έχει την ικανότητα να διαχειριστεί αποτελεσματικά και ανθρώπινα αυτή την κατάσταση. Ζητάμε λοιπόν, κατά τη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, να τεθούν ως επείγοντα τα ακόλουθα ζητήματα:
Δημιουργία ασφαλών και νόμιμων οδών. Οι πολιτικές που προβλέπουν μια σειρά ασφαλών και νόμιμων διαύλων για την είσοδο στην ΕΕ αποτελούν ουσιαστικό μέρος μιας υπεύθυνης και ανθρώπινης διαχείρισης της μετανάστευσης. Καλούμε τους ηγέτες να ακολουθήσουν μια προοδευτική προσέγγιση για τη δημιουργία ασφαλέστερων, νόμιμων επιλογών και με περισσότερη διαφάνεια -τόσο μόνιμων όσο και προσωρινών- για τους μετακινούμενους πληθυσμούς που κατευθύνονται προς την Ευρώπη. Ως ζήτημα επείγουσας ανάγκης, η ΕΕ πρέπει να διευκολύνει την πρόσβαση σε διεθνή προστασία για όσους μετακινούνται εξαιτίας συγκρούσεων και διώξεων, με τις ακόλουθες ενέργειες:

– Παροχή πρόσβασης σε ασφαλείς και νόμιμες οδούς για τη διασυνοριακή μετανάστευση, συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, πιο ευέλικτων πολιτικών οικογενειακής επανένωσης. Τα παιδιά δεν πρέπει να αποχωρίζονται τους γονείς ή τους κηδεμόνες πρώτου βαθμού, εκτός εάν αυτό κρίνεται προς το συμφέρον τους.
– Εκ νέου δέσμευση για την επανεγκατάσταση προσφύγων που έχουν ανάγκη προστασίας. Με τον αριθμό των προσφύγων να αγγίζει το υψηλότερο επίπεδο στα παγκόσμια χρονικά από το 1952, οι χώρες της ΕΕ πρέπει να λάβουν άμεσα μέτρα για την επανεγκατάσταση του αριθμού των προσφύγων που τους αναλογεί –το 10% των πιο ευάλωτων περιπτώσεων, όπως ορίζονται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ.
– Εγγύηση της ασφάλειας στη θάλασσα και τα σύνορα. Η Ευρώπη πρέπει να διατηρήσει τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης: η διάσωση θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για όλες τις δραστηριότητες στη Μεσόγειο. Η ΕΕ πρέπει επίσης να διασφαλίσει ότι οι επιχειρήσεις αυτές έχουν επαρκή ικανότητα και πληρούν τις προϋποθέσεις έτσι ώστε να εγγυηθούν ότι δε θα υπάρξουν περαιτέρω θάνατοι στη θάλασσα, αλλά και ότι σέβονται τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των ατόμων υπό ευρωπαϊκή κηδεμονία. Θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή όλες οι προδιαγραφές για να εξασφαλιστεί ότι όλες οι τρέχουσες και μελλοντικές επιχειρήσεις στα σύνορα τελούνται με διαφάνεια και είναι σύμφωνες με τα διεθνή πρότυπα και την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
– Παροχή επαρκών και ανθρώπινων συνθηκών υποδοχής για όλους που φθάνουν στην Ευρώπη. Προς το παρόν, η δυνατότητα υποδοχής σε πολλά μέρη της Ευρώπης δεν είναι επαρκής για να ικανοποιήσει ακόμα και τις πιο βασικές ανάγκες των ανθρώπων, να διασφαλίσει την προστασία τους και να εγγυηθεί το σεβασμό των δικαιωμάτων τους. Υπάρχει έλλειψη ζωτικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων ασφαλών χώρων, καταφυγίων αλλά και έλλειψη διαχείρισης η οποία να λαμβάνει υπόψη της τις ανάγκες των ευάλωτων ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών. Το να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι άνθρωποι που φθάνουν στα σύνορα της ΕΕ μπορούν να έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, προστατεύονται, διασφαλίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματά τους, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματός τους να αιτηθούν άσυλο, αποτελεί συλλογική ευθύνη στην οποία για να ανταποκριθούν οι ηγέτες της ΕΕ, θα πρέπει να λάβουν άμεσες πρωτοβουλίες.
– Ανάληψη δράσεων για την προστασία των πιο ευάλωτων. Σχεδόν το 58 % των ανθρώπων που ταξιδεύουν προς και διαμέσου της Ευρώπης είναι γυναίκες και παιδιά. Τα παιδιά που ταξιδεύουν μόνα ή με την οικογένειά τους, εκτίθενται σε συγκεκριμένους κινδύνους, που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και δράση. Οι γυναίκες και τα κορίτσια χρήζουν επίσης ειδικής προστασίας που απορρέει από τη μεγαλύτερη ευπάθεια στη βία με βάση το φύλο, στοχευμένες ληστείες, παρενόχληση, κακοποίηση και σεξουαλική εκμετάλλευση. Ειδικά μέτρα προστασίας πρέπει να ενσωματωθούν σε όλες τις πολιτικές και τις νέες προτάσεις και τα τρέχοντα συστήματα πρέπει επειγόντως να αναθεωρηθούν και να προσαρμοστούν αναλόγως.
– Διασφάλιση ότι όλοι οι άνθρωποι που φθάνουν στα σύνορα της ΕΕ έχουν πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου. Σύμφωνα με το νόμο, κάθε μετανάστης πρέπει να ενημερώνεται για τα δικαιώματά του/της, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να ζητήσει διεθνή προστασία, με τρόπο και σε γλώσσα που είναι εύκολα κατανοητές. Η ΕΕ πρέπει να λάβει επειγόντως μέτρα προκειμένου να διερευνήσει και να αντιμετωπίσει τα κενά που έχουν εντοπιστεί στις εθνικές διαδικασίες και τα «hotspots». Η ταυτοποίηση των προσφύγων στα σύνορα με βάση την εθνικότητα και κάθε μορφή μαζικής επιστροφής (collective return), όπως προβλέπεται από το τελευταίο Συμβούλιο της ΕΕ, αμφισβητεί το δικαίωμα ατομικής αξιολόγησης των αναγκών προστασίας και συνιστά παραβίαση του διεθνούς και κοινοτικού δικαίου. Επιπλέον, οι Ιρακινοί, οι Αφγανοί και άλλες εθνικότητες δεν θα ωφεληθούν από το πρόγραμμα επανεγκατάστασης που προτείνει το Συμβούλιο της ΕΕ, και δεν έχουν το δικαίωμα να διεκδικήσουν μακροπρόθεσμη προστασία ως πρόσφυγες στην Τουρκία.
– Προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας όλων των ανθρώπων που φθάνουν στην Ευρώπη, ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς καθενός. Για τους ανθρώπους που πραγματικά επιλέγουν να μην αιτηθούν άσυλο ή, που διαπιστώνεται ότι δεν πληρούν τα κριτήρια ασύλου ή άλλες νομικές μορφές εισόδου, ​​κάθε διαδικασία επαναπατρισμού θα πρέπει να σέβεται τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματά τους και να πραγματοποιείται μόνο σε χώρες όπου μπορεί να διασφαλιστεί η ασφάλειά τους. Κανείς δεν πρέπει μείνει χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα, σε επισφαλή κατάσταση με υψηλή ευπάθεια για κακοποίηση και εκμετάλλευση, βορά στα χέρια εγκληματικών δικτύων. Υπολογίζεται ότι 10.000 παιδιά έχουν εξαφανιστεί από τη στιγμή άφιξής τους στην Ευρώπη. Η ΕΕ πρέπει να λάβει επειγόντως μέτρα για να εξασφαλιστεί ότι τα παιδιά αυτά ήταν και τα τελευταία.
Η ΕΕ έχει τα μέσα για να διαχειριστεί την άφιξη των ατόμων με ανθρωπιά και με πλήρη σεβασμό τόσο του δικαίου της ΕΕ όσο και, του διεθνούς δικαίου. Γι’ αυτό καλούμε τους Ευρωπαίους ηγέτες να αποκαταστήσουν τη θέση της ΕΕ ως παγκόσμια ηγέτιδα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να ανταποκριθούν στις ηθικές και νομικές τους υποχρεώσεις. Το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό για να συνεχίσει η ΕΕ μια πορεία που κινδυνεύει να οξύνει την ανθρωπιστική κρίση: χρειαζόμαστε τολμηρές ηγεσίες για γνήσιες, συλλογικές λύσεις με βάση την αλληλεγγύη και τον δίκαιο επιμερισμό της ευθύνης, με προτεραιότητα την προστασία και το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας των ανθρώπων που φθάνουν στις ακτές της Ευρώπης. Οι διεθνείς και εθνικές οργανώσεις που έχουν υπογράψει την επιστολή αυτή  είναι έτοιμες και ικανές να συνεχίσουν να αποτελούν μέρος αυτών των λύσεων.

Υπογράφουν οι:

Lorenzo Trucco, President, Associazione per gli Studi Giuridici sull’Immigrazione (ASGI)
Naim Osmani, Executive Director, Civil Rights Program Kosovo
Agata Račan, President, Croatian Law Centre
Ann Mary Olsen, International Director, Danish Refugee Council
Leigh Daynes, Executive Director, Doctors of the World UK
Yonous Muhammadi, President, Greek Forum of Refugees
Vladimir Petronijević, Executive Director, Group 484
Jane Waterman, Executive Director and Senior Vice President Europe, International Rescue Committee UK
Emir Prcanović, Executive director, Association Vasa prava BiH – Legal Aid Network
Katarina Bervar Sternad, Director, Legal-Informational Centre for NGOs in Slovenia
Jasmina Mujezinović, Executive Director, Local Democracy Foundation
Martina Smilevska-Kcheva, President, Macedonian Young Lawyers Association
Martin Bandzak, Executive Director, Magna
Marie Aude Tavoso, President, Medici per i Diritti Umani Onlus
Evgenia Thanou, Director, Medicines du Monde – Greece
Jan Egeland, Secretary General, Norwegian Refugee Council
Winnie Byanyima, Executive Director, Oxfam International
Branislav Tichy, Director, People in Peril Association
Janti Soeripto, Chief Executive Officer, Save the Children International
Epaminondas Farmakis, Managing Director, αλληλεγγύη-SolidarityNow
Deirdre de Burca, Director, Advocacy and Justice for Children, World Vision EUREP

Για περισσότερες πληροφορίες
Σοφία Ιωάννου, Διευθύντρια Επικοινωνίας & Ανεύρεσης Πόρων/ τηλ. 210 677 2550, 6937 251997| sophia@solidaritynow.org