Η ομάδα του “αλληλεγγύη – SolidarityNow” επισκέφθηκε όλα τα νησιά που πλήττονται από την μεταναστευτική και προσφυγική κρίση τους τελευταίους μήνες. Από τη Λέσβο, την Κω, τη Ρόδο μέχρι την Τήλο, τη Σάμο και τη Λέρο. Λόγω της επείγουσας κατάστασης, ο Γενικός Διευθυντής του “αλληλεγγύη – SolidarityNow”, Επαμεινώνδας Φαρμάκης επισκέφθηκε τη Λέσβο μόλις πριν από μερικές ημέρες, καθώς το συγκεκριμένο νησί αποτελεί το κυριότερο σημείο διέλευσης των προσφύγων από την Τουρκία στην Ελλάδα. Μεταξύ άλλων επισημαίνει: «Αισθανόμαστε περήφανοι για την υποστήριξή μας προς αυτές τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, αλλά ταυτόχρονα νιώθουμε εξαιρετικά απογοητευμένοι αφού εξακολουθούν να μην παρέχονται ασφαλή νομικά περάσματα για τους πρόσφυγες».
Λέσβος, 15 Σεπτεμβρίου 2015. Η κατάσταση παραμένει ιδιαιτέρα αποκαλυπτική στη Λέσβο. Για ακόμα μια φορά, χιλιάδες πρόσφυγες έχουν παγιδευτεί στο νησί. Η εισροή των προσφύγων εξακολουθεί να είναι σημαντική παρά τον καιρό που αρχίζει να χαλάει. Πρόσφυγες φτάνουν καθημερινά στο νησί και προσπαθούν να επιβιώσουν κάτω από δύσκολες συνθήκες. Επιπλέον, λόγω παντελούς ελλείψης κρατικών μεταφορικών μέσων, οι άνθρωποι αναγκάζονται να περπατήσουν περίπου 40 χιλιόμετρα ώστε να φτάσουν στο πλησιέστερο κέντρο για να καταγραφούν από τις αρμόδιες αρχές και να γίνει η ταυτοποίησή τους.
Η ανακούφιση αυτών των ανθρώπων είναι επείγουσα και πρέπει να επιταχυνθεί το συντομότερο. Όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς και οι οργανώσεις αναγνωρίζουν πλέον ότι κέντρα διαμετακόμισης πρέπει να συσταθούν στα νησιά αυτά, αφού αποτελούν την κύρια είσοδο στην χώρα μας -όπως η Λέσβος και η Κως- καθώς και στην περιοχή των συνόρων που αποτελεί το σημείο εξόδου, όπως είναι η Ειδομένη. Στόχος του “αλληλεγγύη-SolidarityNow” είναι η λειτουργία τέτοιων κέντρων σε συνεργασία με φορείς της κοινωνίας των πολιτών καθώς και με την υποστήριξη των Open Society Foundations /Open Society Initiative for Europe.
Αυτή τη στιγμή οι βασικές ανάγκες που πρέπει άμεσα να καλυφθούν στο νησί της Λέσβου είναι η παροχή ειδών πρώτης ανάγκης στους πρόσφυγες καθώς και να εξασφαλιστεί η μετακίνησή τους με μέσα μεταφοράς. Πρόσφυγες που επιχειρούν να ταξιδέψουν από την Τουρκία στην Ελλάδα το χειμώνα με κακοκαιρία, θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή.
Ο βασικός λόγος που η Λέσβος επιλέγεται ως διαδρομή μετανάστευσης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη γεωγραφική της θέση. Τα παράλια της Τουρκίας απέχουν μόνο έξι μίλια από τις ακτές του νησιού, απόσταση που διασχίζεται σχετικά εύκολα. Επιπλέον, τα γειτονικά τουρκικά παράλια που είναι σχεδόν ακατοίκητα, αποτελούν ιδανικό μέρος για τους διακινητές ώστε να συγκεντρώνουν τους πρόσφυγες και να τους προωθούν με φουσκωτές βάρκες.
Παρά το γεγονός ότι κι άλλα ελληνικά νησιά, όπως η Κως και η Χίος, είναι εξίσου κοντά στην Τουρκία, η θάλασσα γύρω από τη Λέσβο είναι σχετικά ήρεμη, καθιστώντας ευκολότερη τη διέλευση. Επιπλέον, σύμφωνα με Σύρους λαθρεμπόρους, οι λιμενικές αρχές της Τουρκίας έχουν περιορίσει σημαντικά την παράνομη διακίνηση ανθρώπων στα νοτιότερα παράλια της Τουρκίας. Αντίθετα, τα μέτρα αυτά δεν έχουν εφαρμοστεί στην περιοχή των τουρκικών ακτών απέναντι από τη Λέσβο. Αυτό έχει ώς αποτέλεσμα να εκτιναχθούν στα ύψη οι αφίξεις προσφύγων με περισσότερους από 50.000 τον προηγούμενο μήνα. Για τους περισσότερους πρόσφυγες, οι οποίοι προέρχονται από τη Συρία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν αλλά και αλλού, η Λέσβος είναι ένας απλός ενδιάμεσος σταθμός στο δρόμο τους προς την ηπειρωτική Ελλάδα και την Ευρώπη. Η ακριτική θέση του νησιού και οι καιρικές συνθήκες συχνά κρατούν τη Λέσβο απομονωμένη, κάτι που εμποδίζει το ταξίδι των προσφύγων. Νωρίτερα αυτό το μήνα, η αύξηση των αφίξεων και η αργή διαδικασία καταγραφής τους οδήγησαν στην παρουσία πάνω από 20.000 μεταναστών στο νησί. Κάτι που ισοδυναμεί σχεδόν με το ¼ του ντόπιου πληθυσμού. Οι πρόσφυγες διαμαρτυρήθηκαν για την έλλειψη υπηρεσιών και συχνά ακολούθησαν συγκρούσεις με την αστυνομία.
Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι με πρόσφυγες που μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες, κρατούσαν μεγάλα σακίδια και φόρτιζαν τα κινητά τους τηλέφωνα δίνοντας συχνά ένα εξωφρενικό ποσό σε αυτοσχέδιους σταθμούς φόρτισης σε καφετέριες του νησιού. Μεγάλες ουρές σχηματίζονταν έξω από ταξιδιωτικά πρακτορεία και εκδοτήρια εισιτηρίων. Οι περισσότεροι ντόπιοι είναι υποστηρικτικοί και βοηθούν τους πρόσφυγες, όπως και πολλοί εθελοντές.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε σχέδια μετεγκατάστασης 120.000 προσφύγων σε όλα τα κράτη μέλη για να μετριάσει την πίεση στην Ελλάδα (50.400), στην Ουγγαρία (54.000) και στην Ιταλία (15.600). Σε υπουργικό επίπεδο, η διαφωνία παραμένει εξαιτίας των αντιρρήσεων της Δανίας, της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Σλοβακίας, της Λιθουανίας, της Εσθονίας, καθώς και της διφορούμενης θέσης που κρατά η Πολωνία.
Η πρόταση για την υποχρεωτική μετεγκατάσταση βασίζεται στην ικανότητα κάθε χώρας με βάση το ΑΕΠ (40%), τον αριθμό των αιτήσεων ασύλου κατά το παρελθόν (40%), και το ποσοστό ανεργίας (10%). Οι χώρες που συμμετέχουν θα λάβουν επιδότηση ύψους €6.000 ανά άτομο που θα μεταφερθεί, συμπεριλαμβανομένου ενός προ-χρηματοδοτούμενου ποσοστού 50% το οποίο θα επιτρέψει στις εθνικές αρχές να δράσουν γρηγορότερα.
Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των πολιτών πρέπει να δυναμώσει. Οι πρόσφυγες, δυστυχώς μέχρι σήμερα, δεν αντιμετωπίζονται ως ανθρώπινα όντα -οικογένειες και παιδιά χάνουν τη ζωή τους στη θάλασσα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Αυτή δεν είναι σίγουρα μια ανοιχτή Ευρώπη. Η Ευρώπη πλέον χωρίζεται όχι μόνο με βάση τα σύνορά της αλλά και με βάση τα ιδανικά της απέναντι στην ανθρώπινη μεταχείριση των πληθυσμών. Δεν είναι παράνομο για κάποιον να διασχίσει τα σύνορα και να ζητήσει άσυλο!
Αλλά τι πρέπει να γίνει για να αλλάξει αυτή η κατάσταση;
Πρέπει να βελτιωθούν οι συνθήκες υποδοχής στη νότια Μεσόγειο, ειδικά στην Ελλάδα. Αυτό θα απαιτήσει περισσότερη έρευνα και αποστολές διάσωσης. Πρέπει να υποστηριχτούν οικονομικά και τεχνικά χώρες που επλήγησαν από τη μεταναστευτική κρίση και να τεθεί σε λειτουργία ένας συντονισμένος μηχανισμός ταχείας αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για τις αυξανόμενες ροές των προσφύγων.
Πρέπει επίσης να διασφαλιστεί η νόμιμη διέλευση προς και μέσω της Ευρώπης για τους πρόσφυγες. Αυτό σημαίνει να επεκτείνουμε τη χρήση όλων των δυνατών μέσων για την ασφαλή είσοδο στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της επανεγκατάστασης αλλά και να ενεργοποιήσουμε μηχανισμούς όπως είναι η οικογενειακή επανένωση αλλά και η έκδοση αδειών εισόδου για ανθρωπιστικούς λόγους. Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να διευκολύνει τους πρόσφυγες να μετακινηθούν με ασφάλεια από χώρες που συνορεύουν με άλλα κράτη μέλη καθώς και να αναμόρφωσει ή, ιδανικά, να προβεί στην αντικατάσταση της συνθήκης του Δουβλίνου. Η ένταξη στα σχέδια της ΕΕ της δυνατότητας μετακίνησης των προσφυγικών πληθυσμών με αεροπλάνα και τρένα εντός των ευρωπαϊκών κρατών, θα αποτελούσε μία σωτήρια λύση. Τέλος, η ΕΕ χρειάζεται μια ολοκληρωμένη, κοινή πολιτική ασύλου που να παρέχει τις βασικές προδιαγραφές προστασίας.
Τελευταίο και πιο σημαντικό, η ΕΕ θα πρέπει να αντιληφθεί και να αντιμετωπίσει τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι τρέπονται σε φυγή προς την Ευρώπη. Δουλεύοντας μαζί με άλλους δωρητές, η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να αυξήσουν σημαντικά τη στήριξη προς τις χώρες εκτός Ευρώπης που φιλοξενούν το μεγαλύτερο μέρος των προσφύγων. Θα πρέπει επίσης να δεσμευτούν, ανανεώνοντας τις διπλωματικές και πολιτικές τους δυνάμεις για την επίλυση των συγκρούσεων και το τέλος των διώξεων.
Αυτή είναι και η τελευταία ευκαιρία για τα κράτη μέλη της ΕΕ να επιδείξουν αλληλεγγύη. Διαφορετικά η ΕΕ, που ήδη δέχεται ασφυκτικές πιέσεις από τη Ρωσία με την Ουκρανία να βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση, θα τελεί υπό διάλυση.