άρθρο του Επαμεινώνδα Φαρμάκη,
Γενικός Διευθυντής, “αλληλεγγύη-SolidarityNow”
(δημοσιεύθηκε στην Huffington Post USA/ 1.12.2015)
Όπως ο Οδυσσέας κατέφθασε στις ακτές του νησιού μετά από ένα ταξίδι περιπλάνησης που διήρκησε 20 χρόνια με μοναδικό προορισμό να βρεθεί στο σπίτι του, στην Ιθάκη, και στην οικογένειά του, έτσι και τόσοι άνθρωποι καθημερινά καταφθάνουν στις ακτές των ελληνικών νησιών. Σήμερα όμως δεν αντικρίζει κανείς τα λευκά πανιά της νίκης παρά μια σειρά από φουσκωτά πλοιάρια γεμάτα πολύχρωμα σωσίβια που συγκρατούν σφιχτά δεμένες τις ψυχές των προσφύγων και τις ελπίδες τους -προσβλέποντας σε ένα νέο και ασφαλές μέλλον στην Ευρώπη.
Έτσι, καθώς οι ασφυκτικά γεμάτες βάρκες καταφθάνουν στις ακτές, ο τόπος αυτός που κάποτε φάνταζε παράδεισος για τους αφιχθέντες, μετατρέπεται σιγά-σιγά σε μια άσχημη πραγματικότητα, όχι πολύ διαφορετική από την «Κόλαση» του Δάντη. Εδώ, στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου και των Δωδεκανήσων, εξελίσσονται στις μέρες μας δύο από τις μεγαλύτερες κρίσεις της ΕΕ. Από τη μία πλευρά έχουμε την τεράστια εισροή προσφύγων, καθώς σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία πάνω από 720.000 άνθρωποι έχουν εισέλθει στη χώρα μας μέχρι στιγμής για το 2015, σε σχέση με μόλις 40.000 πέρυσι ενώ, περισσότεροι από 3.500 ενήλικες και μικρά παιδιά έχουν χάσει τη ζωή τους προσπαθώντας να φθάσουν στην υποτιθέμενη ανοιχτή Ευρώπη. Από την άλλη πλευρά, η οικονομική κρίση της Ελλάδας έχει αποδυναμώσει τους πολίτες της και μετά βίας μπορεί να τους υποστηρίξει έχοντας να αντιμετωπίσει τεράστια χρέη και υψηλά ποσοστά ανεργίας.
Η οικονομική και κυρίως, η προσφυγική κρίση επιβαρύνουν ως επί το πλείστον το νησί της Λέσβου, το οποίο έχει υποδεχτεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων, σχεδόν το ήμισυ του συνολικού πληθυσμού που καταφθάνει στην Ελλάδα. Ο πρωταρχικός λόγος που η Λέσβος επιλέγεται ως κύριος προορισμός στη μεταναστευτική διαδρομή είναι σε μεγάλο βαθμό ένα «γεωγραφικό ατύχημα»: τα νερά της είναι ήρεμα, βρίσκεται κοντά στην Τουρκία -τόσο κοντά ώστε οι πρόσφυγες πρέπει να διασχίσουν μόνο έξι θαλάσσια μίλια για να φτάσουν στο νησί – και επιπλέον, τα πιο κοντινά τουρκικά παράλια είναι σχεδόν ακατοίκητα, πράγμα που τα καθιστά ιδανική τοποθεσία για τους λαθρεμπόρους ώστε να συγκεντρώνουν τους πρόσφυγες και να τους επιβιβάζουν σε φουσκωτές βάρκες.
Το «αλληλεγγύη-SolidarityNow» μαζί με άλλες ΜΚΟ προσπαθούν να συνδράμουν και να παρέχουν υπηρεσίες, αλλά οι ανάγκες ολοένα και αυξάνονται. Ο κόσμος μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο βασίστηκε σε μια παγκόσμια δέσμευση: να μην επιτρέψει ποτέ ξανά την παραβίαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στα οποία είχε γίνει ήδη μάρτυρας.
Ωστόσο, η σημερινή κατάσταση στην ΕΕ δεικνύει κάτι τελείως διαφορετικό. Όταν επισκέφτηκα τη Λέσβο, αντίκρυσα σχεδόν μια μετα-αποκαλυπτική σκηνή, η οποία με τάραξε διπλά λόγω της τεράστιας ροής προσφύγων αλλά και των συνθηκών υποδοχής. Λόγω της απουσίας κατάλληλων υπηρεσιών μεταφοράς, οι άνθρωποι αναγκάζονταν να περπατήσουν 30 μίλια για να φτάσουν στο πλησιέστερο μικρό κέντρο καταγραφής. Η έλλειψη παρεχόμενων υπηρεσιών και ασφάλειας συνολικά, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν εκδιωχθεί από τις πατρίδες τους ή αναγκάζονται να τις εγκαταλείψουν (λόγω φόβου δίωξης ή θανάτου) και τις περισσότερες φορές, δεν τυγχάνουν καλής μεταχείρισης εκεί που επιθυμούν να φτάσουν -κυρίως στη Γερμανία και τις Σκανδιναβικές χώρες- δημιουργούν εντάσεις, συγκρούσεις με την αστυνομία αλλά και διαμαρτυρίες. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή δεν είναι απλώς ένα ακόμη πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η Ελλάδα. Στην πραγματικότητα, είναι μία ακόμη κρίση που ολόκληρη η ΕΕ αναγκάζεται να διαχειριστεί. Δυστυχώς όμως, οι ηγέτες της δίνουν προτεραιότητα στο κλείσιμο των συνόρων αντί να βοηθήσουν τους πρόσφυγες να φτάσουν στη δική τους «Ιθάκη». Αυτή είναι και η περίπτωση με ορισμένα κράτη μέλη όπως η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Πολωνία, η Τσεχία και η Ρουμανία, τα οποία απέρριψαν το σύστημα ποσοστώσεων υποδοχής προσφύγων. Το σύστημα αυτό αποφασίστηκε στη βάση της πλειοψηφίας και σχεδιάστηκε για να προωθήσει τη μετεγκατάσταση 160.000 προσφύγων στα κράτη μέλη -μάλιστα ο αριθμός αυτός αποτελεί μικρό μέρος του συνολικού αριθμού αφιχθέντων.
Έτσι, καθώς ο κόσμος βιώνει τη χειρότερη προσφυγική κρίση από το 1945 και μετά, η Ευρώπη σήμερα δεν χρειάζεται φράχτες που να αποκλείουν τους ανθρώπους και να γκρεμίζουν τον πυρήνα της Ένωσης -η οποία βασίζεται στην αλληλεγγύη. Αντίθετα, η Ευρώπη χρειάζεται ασφαλή σημεία εισόδων για τους πρόσφυγες, καθώς και αξιοπρεπείς συνθήκες που θα σέβονται τις ιδιαιτερότητες των πληθυσμών. Τουλάχιστον, για 1.000.000 ανθρώπους κάθε χρόνο θα πρέπει να προβλέπεται η νόμιμη και ασφαλής μετεγκατάσταση στην Ευρώπη μέσω των κέντρων προώθησης στην Τουρκία. Όμως τώρα, βλέπουμε ότι πολλές πληθυσμιακές ομάδες παραγκωνίζονται και υπόκεινται σε διακρίσεις από χώρες της ΕΕ. Άλλωστε, δεν είναι παράνομο για κάποιον να διασχίσει τα σύνορα και να ζητήσει άσυλο! Δυστυχώς όμως, κανείς δεν μπορεί να αναγκάσει κάποιον να κάνει το σωστό, δηλαδή να βοηθήσει όλους αυτούς τους ανθρώπους να βγουν από αυτή τη σύγχρονη Οδύσσεια, με έναν τρόπο ασφαλή.
Το γεγονός αυτό μας υπενθυμίζει ότι η τρέχουσα προσφυγική κρίση δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία αυστηρή ηθική δοκιμασία για την Ελλάδα, την ΕΕ αλλά και για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Μετά τις πρόσφατες φρικιαστικές πράξεις της τρομοκρατικής οργάνωσης Daesh (ή αλλιώς ISIS -Islamic State of Iraq) σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων πολλών πόλεων στη Συρία, στο Ιράκ, στην Υεμένη, στην Ουκρανία, στη Νιγηρία, στο Λίβανο και στο Παρίσι, το ερώτημα παραμένει ένα: θα επιτρέψουμε να μας κυριαρχήσουν οι φόβοι μας και θα εγκαταλείψουμε τη συμφωνία Σένγκεν λαμβάνοντας κι άλλα μέτρα που θα περιορίζουν τα δικαιώματά μας για ελεύθερες και ανοικτές κοινωνίες ή θα επιτρέψουμε στους πρόσφυγες να φτάσουν στον τελικό τους προορισμό, στη δική τους «Ιθάκη»;
Αν δεν το κάνουμε, αυτή η κρίση θα αποτελέσει και το τέλος αυτού του «έργου» που ονομάζεται Ευρωπαϊκή Ένωση.