από την Samar Muhamed για τον Open Society Foundations.
Καθώς οι πρόσφυγες εξακολουθούν να οδηγούνται εκτός Συρίας, μία νομική κρίση λαμβάνει χώρα παράλληλα με την εξελισσόμενη ανθρωπιστική.
Οι πρόσφυγες που ζουν στη Συρία έρχονται αντιμέτωποι με ένα γραφειοκρατικό εφιάλτη ο οποίος δεν είναι άμεσα εμφανής. Για παράδειγμα, όταν εγκαταλείπουν την πατρίδα τους, εκδιωγμένοι από τον πόλεμο, πολλοί αφήνουν πίσω τους αστυνομική ταυτότητα, διαβατήρια, πιστοποιητικά γέννησης και γάμου. Στη συνέχεια, εξαιτίας σύνθετων και συχνά χρονοβόρων διαδικασιών καταγραφής τους, ορισμένοι Σύροι παντρεύονται στις χώρες φιλοξενίας τους χωρίς τα απαραίτητα νομιμοποιητικά έγγραφα.
Κι εδώ τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται. Τα παιδιά που γεννιούνται είναι «παράνομα» και τα διαζύγια είναι νομικά ανέφικτα. Η οικογένεια, αυτός ο σταθεροποιητικός θεσμός των κοινωνιών κλονίζεται και κινδυνεύει να διαρραγεί.
Τα ζητήματα αυτά που θέτουν εμπόδια στους γάμους και τις πιστοποιήσεις των γεννήσεων, σε συνδυασμό με τους άδικους νόμους που αφορούν στην ιθαγένεια (διακρίσεις με βάση το φύλο), δημιουργούν μια επιτακτική ανάγκη για νομική βοήθεια. Η ανάγκη αυτή είναι ιδιαίτερα επείγουσα σε χώρες όπως η Ιορδανία και ο Λίβανος -που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της προσφυγικής κρίσης που εκτυλίσσεται στη Συρία- οι οποίες ωστόσο δεν έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων ή το Πρωτόκολλο του 1967.
Λίγες χώρες παρέχουν νομική βοήθεια στους πρόσφυγες κι η Ιορδανία δεν αποτελεί εξαίρεση. Η Αραβική Αναγέννηση για τη Δημοκρατία & την Ανάπτυξη – Νομική Βοήθεια (Arab Renaissance for Democracy & Development–Legal Aid/ARDD) ήταν από τις πρώτες οργανώσεις που έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για την κρίση αναγνώρισης ταυτότητας Σύρων στην Ιορδανία. Από το 2008, έχουμε εργαστεί για τη νομική ενδυνάμωση των προσφυγικών κοινοτήτων και έχουμε υποστηρίξει νομικά πολλούς πρόσφυγες που σε άλλη περίπτωση δεν θα είχαν πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Όταν οι πρόσφυγες της Συρίας άρχισαν να αναζητούν καταφύγιο στην Ιορδανία, η ARDD παρενέβη για να τους βοηθήσει να ξεπεράσουν νομικά εμπόδια και να διασφαλίσει τη σωστή καταγραφή τους.
Δε χρειάστηκε να ψάξουμε πολύ για να βρούμε υποστήριξη. Ανάμεσα στην κοινότητα των προσφύγων από τη Συρία, η ARDD βρήκε πολλά άτομα τα οποία είχαν εξασκήσει για δεκαετίες τη δικηγορία στο παρελθόν. Αν και οι συγκεκριμένοι δικηγόροι-πρόσφυγες δεν μπορούν να εργαστούν νόμιμα στην Ιορδανία, μπορούν ωστόσο να παρέχουν σε εθελοντική βάση τις απαραίτητες και πολύ χρήσιμες νομικές συμβουλές τους σε ανθρώπους που επίσης είναι πρόσφυγες.
Για να επωφεληθεί από την εμπειρία τους, η ARDD δημιούργησε την «Πρωτοβουλία των Σύρων Δικηγόρων» (Syrian Lawyer Initiative) με σκοπό να τους παρέχει τις απαραίτητες εκείνες δεξιότητες και γνώσεις που θα τους βοηθήσουν να πλοηγηθούν στο νομικό σύστημα της Ιορδανίας. Αυτοί οι 60 δικηγόροι-πρόσφυγες εργάζονται τώρα με την κοινότητά τους για να οικοδομήσουν ένα μέλλον σε σταθερή νομική βάση.
Η ARDD διαθέτει 24ωρη Τηλεφωνική Γραμμή για να διευκολύνει την παροχή νομικής συμβουλευτικής και βοήθειας. Λαμβάνει μέχρι και 100 κλήσεις την ημέρα και το προσωπικό της είναι σε θέση να ανταποκριθεί και να εξυπηρετήσει άμεσα περισσότερα από τα μισά αιτήματα όσων την καλούν. Κι ακόμα παραπέρα, μετά τις συντονισμένες και επίμονες προσπάθειες της ARDD και των συνεργατών της με σκοπό να απλουστευθεί η διαδικασία εγγραφής των προσφύγων από τη Συρία, οι αρχές της Ιορδανίας θέσπισαν τμήματα καταγραφής αλλά και δικαστήρια εντός των δύο κύριων προσφυγικών καταυλισμών στη χώρα, το Azraq και το Za’atari.
Η ARDD έχει διευκολύνει την εγγραφή χιλιάδων γάμων, διαζυγίων και γεννήσεων από την αρχή της κρίσης στη Συρία. Χάρη σε αυτές τις ενέργειες, η καταγραφή των γεννήσεων στην κοινότητα των προσφύγων της Συρίας έχει αυξηθεί σημαντικά. Αλλά πρέπει να καταβληθεί ακόμη περισσότερη προσπάθεια. Στο γειτονικό Λίβανο, για παράδειγμα, περισσότερα από 36.000 παιδιά της Συρίας έχουν γεννηθεί χωρίς ιθαγένεια από την αρχή του πολέμου, κυρίως επειδή οι γονείς τους δεν διέθεταν τα απαραίτητα πιστοποιητικά έγγραφα, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία.
Για να μπει ένα τέλος σε αυτόν τον φαύλο κύκλο, θα πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να διευκολυνθεί η καταγραφή Σύρων προσφύγων και να διασφαλιστεί η πρόσβασή τους σε νομική βοήθεια. Χωρίς μία λύση στο άμεσο μέλλον, οι νομικές ανάγκες των προσφύγων θα καθίστανται ολοένα και πιο επιτακτικές. Τόσο οι χώρες υποδοχής όσο και οι δωρητές πρέπει να επανεξετάσουν τις στρατηγικές τους για την αντιμετώπιση αυτών των αναγκών. Δεν πρέπει να παραλείψουμε καμία προσπάθεια για να απεγκλωβίσουμε τους πρόσφυγες από αυτό το νομικό κενό.