του George Soros
(το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian, 28.12.2015)
Οι ανοικτές κοινωνίες βρίσκονται πάντα σε κίνδυνο. Κάτι που ισχύει ιδιαίτερα για την Αμερική και την Ευρώπη σήμερα, ως αποτέλεσμα των τρομοκρατικών επιθέσεων που σημειώθηκαν στο Παρίσι κι αλλού, καθώς και του τρόπου με τον οποίο η Αμερική και η Ευρώπη, ιδιαίτερα η Γαλλία, αντέδρασαν σε αυτές.
Τρομοκρατικές ομάδες της Τζιχάντ, όπως το Ισλαμικό Κράτος και η Αλ-Κάιντα, έχουν ανακαλύψει την «αχίλλειο πτέρνα» των δυτικών κοινωνιών μας: το φόβο του θανάτου. Μέσα από φρικτές επιθέσεις και μακάβρια βίντεο, οι αρθρογράφοι του ISIS μεγεθύνουν αυτό το φόβο, οδηγώντας λογικούς ανθρώπους, να εγκαταλείψουν τη λογική.
Επιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι το συναίσθημα αποτελεί βασικό στοιχείο της ανθρώπινης λογικής. Αυτή η ανακάλυψη εξηγεί γιατί η τρομοκρατία των Τζιχαντιστών αποτελεί μια τόσο ισχυρή απειλή για τις κοινωνίες μας: ο φόβος του θανάτου οδηγεί εμάς και τους ηγέτες μας πρώτα να σκεφτούμε -και στη συνέχεια, να συμπεριφερθούμε- με τρόπο παράλογο.
Η επιστήμη απλώς επιβεβαιώνει αυτό που η εμπειρία έχει δείξει από καιρό: όταν φοβόμαστε για τη ζωή μας, τα συναισθήματα κατακτούν τις σκέψεις και τις πράξεις μας, και αδυνατούμε να λάβουμε ορθολογικές αποφάσεις. Ο φόβος ενεργοποιεί ένα παλαιότερο, πιο πρωτόγονο τμήμα του εγκεφάλου από αυτό που διαμορφώνει και συντηρεί τις αφηρημένες αξίες και τις αρχές μιας ανοικτής κοινωνίας.
Η ανοιχτή κοινωνία κατά συνέπεια κινδυνεύει πάντα και τελεί υπό την απειλή που απορρέει από την αντίδρασή μας στο φόβο. Μια γενιά που έχει κληρονομήσει μια ανοιχτή κοινωνία από τους γονείς της δεν θα καταλάβει τι απαιτείται για να τη διατηρήσει μέχρι να δοκιμαστεί και να μάθει να μην επιτρέπει στο φόβο να διαβάλει τη λογική. Η τρομοκρατία των Τζιχαντιστών είναι απλά το πιο πρόσφατο παράδειγμα. Ο φόβος ενός πυρηνικού πολέμου δοκίμασε την τελευταία γενιά, και ο φόβος του κομμουνισμού και του φασισμού δοκίμασε τη γενιά μου.
Ο απώτερος στόχος των τρομοκρατών Τζιχαντιστών είναι να πείσουν τη μουσουλμανική νεολαία σε όλο τον κόσμο ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση στην τρομοκρατία. Και ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις είναι ο μοναδικός τρόπος για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, διότι ο φόβος του θανάτου θα «ξυπνήσει» και θα μεγεθύνει τα λανθάνοντα αντι-μουσουλμανικά αισθήματα στην Ευρώπη και την Αμερική, προτρέποντας τον μη-μουσουλμανικό πληθυσμό να αντιμετωπίσει όλους τους μουσουλμάνους ως πιθανούς εισβολείς και επιτιθέμενους.
Και αυτό ακριβώς συμβαίνει. Η υστερική αντι-μουσουλμανική αντίδραση στην τρομοκρατία δημιουργεί φόβο και την αγανάκτηση μεταξύ των μουσουλμάνων που ζουν στην Ευρώπη και την Αμερική. Η παλαιότερη γενιά αντιδρά με φόβο, η νεότερη με δυσαρέσκεια. Το αποτέλεσμα είναι ένα γόνιμο έδαφος για τους πιθανούς τρομοκράτες. Αυτή είναι μία διαδικασία αντανακλαστική, μία διαδικασία αλληλο-ενίσχυσης.
Πώς μπορεί αυτό να σταματήσει και να αντιστραφεί; Εγκαταλείποντας τις αξίες και τις αρχές που διέπουν τις ανοιχτές κοινωνίες και ενδίδοντας στην αντι-μουσουλμανική ώθηση που υπαγορεύεται από το φόβο σίγουρα δεν είναι η απάντηση, αν και δύσκολα μπορεί κανείς να αντισταθεί στον πειρασμό. Το βίωσα αυτό προσωπικά όταν παρακολούθησα την τελευταία Ρεπουμπλικανική προεδρική συζήτηση. Σταματούσα τον εαυτό μου μόνο με τη σκέψη ότι θα πρέπει να είναι παράλογο να ακολουθεί κανείς τις επιθυμίες του εχθρών του.
Για να αρθεί ο κίνδυνος που επιβάλλει η τρομοκρατία των Τζιχαντιστών, τα αφηρημένα επιχειρήματα δεν επαρκούν. Χρειαζόμαστε μια στρατηγική για να τον υπερνικήσουμε. Η πρόκληση υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι ο Τζιχαντισμός ως φαινόμενο, έχει συνυπάρξει μαζί μας για περισσότερο από μία γενιά. Πράγματι, η σωστή κατανόησή του μπορεί να είναι αδύνατη. Όμως, αυτή η προσπάθεια πρέπει να γίνει.
Σκεφθείτε τη σύγκρουση στη Συρία, η οποία είναι η βασική αιτία του μεταναστευτικού προβλήματος που δημιουργεί υπαρξιακή απειλή για την Ευρωπαϊκή Ένωση όπως την ξέρουμε. Αν επιλυόταν, ο κόσμος θα ήταν σε καλύτερη κατάσταση. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι το ISIS λειτουργεί από μία θέση αδυναμίας. Κι ενώ εξαπλώνει το φόβο στον κόσμο, ταυτόχρονα αποδυναμώνεται το δικό του κύρος στην έδρα του. Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ομόφωνα ένα ψήφισμα εναντίον του, και οι ηγέτες του Isis γνωρίζουν ότι οι μέρες τους στο Ιράκ και τη Συρία είναι μετρημένες.
Φυσικά, οι προοπτικές για τη Συρία παραμένουν εξαιρετικά αβέβαιες, και η σύγκρουση εκεί δεν μπορεί να γίνει κατανοητή ή να αντιμετωπιστεί μεμονωμένα. Ωστόσο, ένα είναι απόλυτα ξεκάθαρο: θα είναι κατάφωρο σφάλμα να κάνουμε ό,τι οι τρομοκράτες θέλουν να κάνουμε. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, καθώς διανύουμε το έτος 2016, θα πρέπει να επαναβεβαιώσουμε τη δέσμευσή μας στις αρχές της ανοικτής κοινωνίας και να αντισταθούμε στο «τραγούδι της σειρήνας» από τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Τεντ Κρουζ, όσο σκληρό κι αν είναι αυτό.