#WomenInScience: Η Ρόζα


«Τα μαθηματικά για μένα έχουν μια ολόκληρη φιλοσοφία και έναν ορίζοντα σύνδεσης με όλες τις άλλες επιστήμες»

Γνωρίζοντας λίγο τη Ρόζα, δε χρειάστηκε να σκεφτούμε πολύ για να καταλάβουμε από πού πήρε το όνομά της. Κοντά στο παράδειγμα της Ρόζας Λούξεμπουργκ, η 26χρονη Ρόζα από την Αθήνα είναι μαχητική, με πολιτικό λόγο, επαναστατική διάθεση, αλλά και πορεία, κυρίως σε ό,τι αφορά την προσωπική της εξέλιξη σε έναν κατά κύριο λόγο ανδροκρατούμενο χώρο, που δεν είναι άλλος από αυτόν των θετικών επιστημών – Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική & Μαθηματικά (STEM). Το όνομά της ήταν επιλογή των γονιών της.

Στη βιβλιοθήκη του μαθηματικού πατέρα της ήταν που είδε η Ρόζα τόσα πολλά βιβλία για τα μαθηματικά, ξεχωρίζοντας αυτό που αφορούσε σε γυναίκες μαθηματικούς, που ναι υπήρξαν και υπάρχουν, προς έκπληξή της, αφού μικρή νόμιζε ότι μαθηματικοί είναι μόνο άνδρες. Η Ρόζα κατάλαβε από τότε ότι στην επιστήμη δεν υπάρχουν περιορισμοί και φυσικά το φύλο δεν θα μπορούσε να είναι ένας τέτοιος. Δεν παραδέχθηκε αμέσως ότι θα την ενδιέφεραν τα μαθηματικά ως σπουδή, κυρίως επειδή αρνούνταν να απαντήσει στην ερώτηση που υποβάλλεται κάθε 16χρονος όταν καλείται να αποφασίσει για τη ζωή του τόσο νωρίς – «Τί θα σπουδάσεις; Τί θα γίνεις όταν μεγαλώσεις;». Ξεπερνώντας αυτή την κοινωνική πίεση, όπως τη χαρακτηρίζει η Ρόζα, αλλά και την αντίδραση στο να ακολουθήσει το πρότυπο του πατέρα της και να γίνει μαθηματικός, αποδέχθηκε τελικά την κλίση της και διάλεξε την κατεύθυνση που περιλάμβανε τα μαθήματα που αγαπούσε: τη βιολογία, τη χημεία, τη φυσική και φυσικά, τα μαθηματικά. Μέσα σε όλα αυτά δεν ξέχασε όμως ποτέ και την άλλη της αγάπη, την ιστορία, την οποία κατάφερε να συνδυάσει και αυτή με τα μαθηματικά. Αυτό που της άρεσε ήταν η ιστορία των μαθηματικών και η διεπιστημονική προσέγγισή τους: «Τα σχολεία είναι λίγο περιοριστικά στη διεπιστημονική προσέγγιση των επιστημών. Για παράδειγμα, τα ολοκληρώματα. Αναρωτιόμουν διαβάζοντας για τις εξετάσεις πώς φτάσαμε στα ολοκληρώματα κοινωνικά; Ποιες κοινωνικές συνθήκες οδήγησαν εκεί;».

Όμως δεν πέτυχε στη μαθηματική σχολή αλλά στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στο Τμήμα Περιβάλλοντος, Επιστημών της Θάλασσας/Ωκεανογραφίας. Στο άκουσμα είναι ένα πολύ διαφορετικό αντικείμενο από αυτό των μαθηματικών που προσδοκούσε η Ρόζα. «Δεν είναι όμως», μας απαντά η ίδια, «είναι μια σχολή γεμάτη με μαθήματα των θετικών επιστημών, εφαρμοσμένα μαθηματικά και έτσι μου κάλυψε την ανάγκη της διεπιστημονικότητας μέσω της συνδυαστικής προσέγγισης των επιστημών». Καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών της διαβάζει ασταμάτητα για την ωκεανογραφία, για την καθιέρωσή της ως επιστήμη, για το ρόλο των γυναικών σε αυτό, ανακαλύπτει την ανάδειξη της σπουδαιότητάς της κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, όπου οι ήρωες που βοηθούν την «ανδρική υπόθεση, που λέγεται πόλεμος» είναι στην πραγματικότητα ηρωίδες – είναι αυτές οι «αόρατες» γυναίκες με τις κατάλληλες γνώσεις που βοηθούν υποβρύχια και στρατιώτες να σωθούν.

Η Ρόζα αποφοιτά παραδίδοντας την πτυχιακή της εργασία με τίτλο «Η συγκρότηση της Ωκεανογραφίας ως επιστήμης και το φύλο» και ήδη έχει αποφασίσει να προχωρήσει σε μεταπτυχιακές σπουδές. Διαλέγει ένα ξεχωριστό θέμα για την έρευνά της με επιρροές από μαθήματα άλλων σχολών, όπως η κοινωνιολογία και η ανθρωπολογία του φύλου. Παράλληλα, βιώνει από κοντά, αφού βρίσκεται στη Λέσβο, την προσφυγική κρίση και ξεκινά να συμμετέχει εθελοντικά στο έργο οργανώσεων που βοηθούν τους πρόσφυγες στο νησί.

Η Ρόζα, ένα 22χρονο τότε κορίτσι συγκλονίζεται από την κατάσταση των προσφύγων, «βιώνω πολύ κοντά το θάνατο, σοκάρομαι από τον απρόσωπο χαρακτήρα του, οι νεκροί είναι σαν ανώνυμοι, η ‘διακοπή του ταξιδιού’ της ζωής είτε από φυσικά αίτια είτε λόγω κλειστών συνόρων με συγκλονίζει». Έτσι «τα μπλέκω όλα μαζί», όπως λέει. Θάλασσα, μαθηματικά, φύλα, γίνονται οι τρεις άξονες της μεταπτυχιακής της έρευνας με τίτλο «Πεθαίνοντας σε ξένη γη: Μια εθνογραφική προσέγγιση του θανάτου των μετακινούμενων ανθρώπων στην πόλη της Μυτιλήνης».

Τη ρωτάμε για το μάλλον πρωτότυπο θέμα της έρευνάς της: «Το διάλεξα γιατί και ο θάνατος είναι ανδρική υπόθεση. Στην έρευνά μου έπρεπε να κάνω συνεντεύξεις για να ερευνήσω την πορεία του θανούντα και όλοι αυτοί στους οποίους έπρεπε να μιλήσω ήταν άντρες, τόσο θεσμικά όσο και επαγγελματικά».

Η επιστροφή της Ρόζας στην Αθήνα μετά τις σπουδές της τη βρίσκει να εργάζεται, ενώ παράλληλα σκέφτεται να εμβαθύνει στο αντικείμενο της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης στο εξωτερικό. Μέχρι τότε όμως ενισχύει τις δεξιότητές της στον ευρύτερο τομέα των ενδιαφερόντων της και έτσι τη γνωρίζουμε κι εμείς. Η Ρόζα παρακολούθησε και αποφοίτησε από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που υλοποιεί το SolidarityNow σε συνεργασία με τη Cisco, το IT Essentials και σήμερα δηλώνει ότι τη βοήθησε πολύ να καταλάβει τη λειτουργία ενός υπολογιστή σε βάθος, πώς δουλεύουν τα δίκτυα, τις δυνατότητες που προσφέρει, αυτό που την έλκει ουσιαστικά: τη φιλοσοφία πίσω από τη λειτουργία του κάθε τί.

Η Ρόζα, λάτρης της δια βίου μάθησης δηλώνει ότι «δεν έχω τελειώσει με τις σπουδές. Θα προχωρήσω κι άλλο και θα είμαι κι εγώ μια ζωντανή απόδειξη ότι οι γυναίκες μπορούν να τα καταφέρουν εξίσου καλά, αν όχι καλύτερα, και στον κλάδο των θετικών επιστημών».