ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: Μεταναστευτικές ροές, Ευρώπη και Ελλάδα, του Στέλιου Ζαββού


του Στέλιου Ζαββού,
Πρόεδρος ΔΣ του «αλληλεγγύη-SolidarityNow», μέλος του EUROPEAN COUNCIL ON FOREIGN RELATIONS

το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή | 14.02.2016

Οι πρόσφατες μεταναστευτικές ροές δημιουργούν υπαρξιακή απειλή για την Ευρώπη και πιέζουν ασφυκτικά τον κοινωνικό ιστό στην Ελλάδα. Στην Γερμάνια οι αντιδράσεις του πληθυσμού διακυβεύουν την παραμονή της κυβέρνησης Μέρκελ. Είναι δυνατή η συνύπαρξη της ευρωπαϊκής πλουραλιστικής δημοκρατίας μέσα στις αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές;

Οι αιτίες του προβλήματος είναι περίπλοκες και οι προτεινόμενες λύσεις έχουν βαρύ οικονομικό και κοινωνικό τίμημα.

Στον σύγχρονο διασυνδεδεμένο κόσμο μας υπάρχει γρήγορη πληροφόρηση και ευκολότερη μετακίνηση. Η αυξανόμενη οικονομική ανισότητα ανάμεσα στις χώρες ελκύει τις πληθυσμιακές ροές στις πιο ευημερούσες και φιλόξενες. Ο καταστροφικός πόλεμος του Ιράκ αποδυνάμωσε την PAX AMERICANA στη Μέση Ανατολή έχοντας σαν αποτέλεσμα πολλές τοπικές συρράξεις που οδήγησαν, και εξακολουθούν να οδηγούν, σε αυξανόμενες ροές προσφύγων. Κραυγαλέο δείγμα ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία, με την ανάμειξη όλων των μεγάλων δυνάμεων της περιοχής.  Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος τόσο θα αυξάνονται οι πληθυσμιακές ροές προς την Ευρώπη.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χρόνιο πρόβλημα με μετανάστες (οικονομικούς και άλλους) και πρόσφυγες, και με την κοινωνική και πολιτική τους ένταξη η οποία επιδεινώθηκε μέσα στη δίνη της κρίσης του ευρώ. Οι μεγάλες προσφυγικές ροές που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια την βρήκαν απροετοίμαστη, τόσο σε επίπεδο φυσικών υποδομών όσο και σε προετοιμασία του πληθυσμού της για την κοινωνική και πολιτική ενσωμάτωση των μεταναστών. Η έλλειψη της πολιτικής ενότητας για την κοινή αντιμετώπιση αυτού του υπαρκτού και πιεστικού θέματος είναι προφανής.

Η συνεχιζόμενη τραγωδία με χιλιάδες αθώα θύματα στα νερά της Μεσογείου δημιουργεί αμείλικτα ερωτηματικά για το σύστημα αξιών και την αλληλεγγύη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ως μέτρο αντιμετώπισης η Ευρώπη πρότεινε τον Κανονισμό του Δουβλίνου με βάση τον οποίο απαιτείται από τους αιτούντες άσυλο να εγγράφονται στην πρώτη χώρα υποδοχής και όχι σε αυτήν του τελικού προορισμού. Στην πράξη, το μέτρο αυτό επιδεινώνει τις επιπτώσεις της μεταναστευτικής κρίσης, οδηγεί τις χώρες σε εθνικές σοβινιστικές αντιμετωπίσεις, σε αναπόφευκτες συγκρούσεις και δεν προωθεί την εύρεση πανευρωπαϊκών  λύσεων συνεργασίας όλων των ενδιαφερομένων.

Η ιστορική τοποθέτηση της Καγκελάριου Μέρκελ που επέλεξε ως θέμα αρχών να προβάλει το ευρωπαϊκό ιδεώδες της αλληλεγγύης για τη διατήρηση της υποδοχής των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο δεν αναδείχτηκε επαρκώς -παρότι έθεσε σε κίνδυνο την πολιτική της επιβίωση για να στηρίξει τις πολιτισμικές αρχές που διαφοροποιούν την Ευρώπη εν μέσω της παγκοσμιοποίησης. Η δυναμική της παρέμβαση δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μιας Ευρωπαϊκής πολιτικής ασύλου.

Επιπλέον η ΕΕ δεν στηρίζει με τους αναγκαίους πόρους και τεχνογνωσία την Ελλάδα ώστε να διαχειριστεί τις πληθυσμιακές ροές αλλά την στοχοθετεί και την απειλεί με απομόνωση. Δυστυχώς οι άστοχοι χειρισμοί των κυβερνήσεων ενίσχυσαν την γεωπολιτική δύναμη της Τουρκίας και ειδικότερα των κυριαρχικών σχεδιασμών του Ερντογάν στο να γίνει ο κύριος ρυθμιστής, κλειδί για τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη και η λύση της μεταναστευτικής κρίσης στα μάτια της διεθνούς κοινότητας. Η Τουρκία θα μπορούσε να προσφέρει ουσιαστικότερη βοήθεια στην αντιμετώπιση και διαχείριση της προσφυγικής κρίσης δεδομένων των οικονομικών παροχών της ΕΕ.

Πριν τρία χρόνια μια ομάδα πολιτών με την οικονομική βοήθεια του OPEN SOCIETY και της Νορβηγικής κυβέρνησης δημιουργήσαμε τον φιλανθρωπικό οργανισμό «αλληλεγγύη-SolidarityNow» με σκοπό να βοηθήσουμε στην αντιμετώπιση των επερχόμενων  μεταναστευτικών ροών αλλά και των ευπαθών ομάδων Ελλήνων εν μέσω της οικονομικής κρίσης. Πιστεύουμε ότι η κοινωνία των πολιτών πρέπει να διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο ειδικά όπου δεν επαρκούν οι κυβερνητικές υποδομές. Στόχος μας είναι η επιτόπια επίλυση των προβλημάτων με πρακτικά μέτρα, ενώ παράλληλα προωθούμε τις πολιτικές που κατά τη γνώμη μας μεγιστοποιούν την ανταπόκριση της κοινωνίας στα φλέγοντα θέματα.

Το μεταναστευτικό ζήτημα είναι παγκόσμιο και στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή πανευρωπαϊκό, για το λόγο αυτό προτείνουμε και υποστηρίζουμε την εφαρμογή μίας ολοκληρωμένης, αποτελεσματικής πολιτικής ασύλου για την ΕΕ με τη λήψη των ακόλουθων πρακτικών μέτρων:

Να τεθούν ξανά υπό έλεγχο τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ με σκοπό να μειωθούν οι ροές των προσφύγων σε ελεγχόμενα επίπεδα
Να εναρμονιστούν οι πολιτικές ασύλου σε όλα τα κράτη-μέλη (προσδιορίζοντας τα κριτήρια λήψης ασύλου, την πρόσβαση στην εργασία, τις κοινωνικές παροχές, κλπ.) με σκοπό τη δημιουργία μίας ενιαίας υπηρεσίας ασύλου
Να καθιερωθεί ένας γενναίος αριθμητικός στόχος για την υποδοχή προσφύγων –περίπου ένα εκατομμύριο ετησίως– και να υπάρξει δέσμευση για τη διατήρηση του συγκεκριμένου στόχου μέχρις ότου γίνουν δεκτοί όλοι όσοι πληρούν τις προϋποθέσεις
Να δημιουργηθούν ασφαλή, εξωτερικά κέντρα εξέτασης και ελέγχου στα όμορα κράτη και αλλού, ενώ ταυτόχρονα, όσοι πληρούν τις προϋποθέσεις ασύλου να υποχρεούνται να αναμένουν τη σειρά τους στα σημεία προσωρινής διαμονής τους. Όσοι φεύγουν για την Ευρώπη χάνοντας τη σειρά τους, θα αποκλείονται από τη διαδικασία αίτησης ασύλου
Η μετεγκατάσταση των προσφύγων στην Ευρώπη θα πραγματοποιηθεί σε εθελοντική βάση μέσα από την ταύτιση των επιθυμιών των αιτούντων άσυλο και της αποδοχής των χωρών υποδοχής.

Η μετανάστευση όταν είναι ασφαλής, νόμιμη και εθελούσια αποτελεί την παλαιότερη δοκιμασμένη στρατηγική που περιορίζει τη φτώχεια και επιταχύνει την ανθρώπινη ανάπτυξη. Οι μετακινήσεις ελληνικών πληθυσμών στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη το αποδεικνύουν.

Η έλλειψη κοινής Ευρωπαϊκής πολιτικής ασύλου οδηγεί τα κράτη μέλη σε εθνικιστικές λύσεις, σωβινισμό, ξενοφοβία. Δημιουργεί αίσθηση πανικού και αντίμετρα σε βάρος των άλλων  κρατών μελών, όπως απειλές για την αποπομπή της Ελλάδας από την συνθήκη του Schengen, οικοδομήσεις τειχών με συρματοπλέγματα, κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων των μεταναστών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει ένα σκληρό δίλημμα, είτε θα επιμείνει στο μονοεθνικό μοντέλο κράτους είτε θα αποδεχτεί τη διαφορετικότητα, όπου οι εθνικές κουλτούρες όχι μόνο επιβιώνουν αλλά αναπτύσσονται και περαιτέρω.

Η παρούσα μεταναστευτική κρίση απαιτεί μεγάλες χρηματοδοτήσεις από τα κράτη μέλη, ειδικά τα πλεονασματικά, με συμμετοχή όχι μόνο της Ευρώπης αλλά και της διεθνούς κοινότητας. Η ευρεία κλίμακα του προβλήματος καθιστά αναγκαία μεγάλη και συνεχή δέσμευση για την αποτελεσματική διαχείρισή της ώστε να μην περιθωριοποιηθούν οι πρόσφυγες αλλά σταδιακά  και ομαλά να ενταχθούν στον κοινωνικό ιστό.

Η κρίση δημιουργεί ισχυρή υπαρξιακή απειλή στις δομές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα  αποτελούσε μοιραίο λάθος και ανευθυνότητα να επιτρέπαμε την πιθανή διάλυση του Ευρωπαϊκού ιδεώδους χωρίς να χρησιμοποιήσουμε όλα τα μέσα και τους πόρους που είναι στη διάθεσή μας.

Η Ευρώπη πρέπει να μετατρέψει τη σημερινή κρίση σε ευκαιρία για τη μακροχρόνια ανάπτυξή της, αντιμετωπίζοντας έτσι την επιταχυνόμενη δημογραφική επιδείνωση, δημιουργώντας κοινό παρονομαστή πολιτικής δράσης και κοινωνικής ένταξης, ενώ παράλληλα θα διατηρεί τις ανθρωπιστικές της αξίες και θα παραμένει μια ανοιχτή κοινωνία.