Την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2025 τo Generation 2.0 for Rights, Equality and Diversity και το SolidarityNow παρουσίασαν την Έκθεση «Αποκαλύπτοντας τους Αθέατους Εργαζόμενους Mετανάστες» σε μία εκδήλωση, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι της δημόσιας διοίκησης, των μεταναστευτικών κοινοτήτων, νομικοί και ακαδημαϊκοί.
Στη συζήτηση αναδείχθηκαν τα ευρήματα της έρευνας, φωτίζοντας τις εργασιακές τάσεις και παραβιάσεις που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες στην Ελλάδα. Από τους 228 ερωτηθέντες στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, 3 στους 5 αναφέρουν τουλάχιστον μία περίπτωση εργασιακής εκμετάλλευσης παρά το γεγονός ότι πάνω από τους μισούς απασχολούνται σε πλαίσιο επίσημης εργασίας. Σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση βρίσκονται οι μόνες μητέρες, οι μετανάστες χωρίς χαρτιά και οι αιτούντες άσυλο.
Οι συμμετέχοντες στο πάνελ επισήμαναν το επίκαιρο της μελέτης, καθώς όχι μόνο αναδεικνύει τις παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων, αλλά και τις ευαλωτότητες που συνδέονται με την επισφάλεια του νομικού καθεστώτος των μεταναστών και των προσφύγων, καθώς και συστημικά εμπόδια που αποτρέπουν την επίσημη απασχόληση. Η έρευνα περιλαμβάνει μια σειρά προτάσεων μεταρρύθμισης προς τους αρμόδιους θεσμούς για την καταπολέμηση της εκμετάλλευσης, τη μείωση των εμποδίων στην απασχόληση και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων μεταναστών και προσφύγων στην ελληνική αγορά εργασίας.
Η Θεοδώρα Σταθοπούλου, Προϊσταμένη Τμήματος Στήριξης Ελλήνων Εργαζομένων στην Αλλοδαπή και Ίσης Μεταχείρισης στην Εργασία του Υπουργείου Εργασίας, ανέφερε ότι τα διαθέσιμα στοιχεία από τις μετακλήσεις επιβεβαιώνουν σε μεγάλο βαθμό τα ευρήματα της έρευνας: «Η αγορά εργασίας στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα δομικά χαρακτηριστικά, τα οποία καθορίζουν και τον τρόπο ένταξης των αλλοδαπών εργαζομένων. Η κυριαρχία του άτυπου τομέα της οικονομίας, σε συνδυασμό με τα υψηλά ποσοστά αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας, επηρεάζει σημαντικά τις συνθήκες απασχόλησής τους». Ο Γιάννης Μιχάλας, Ειδικός Επιθεωρητής Εργασιακών Σχέσεων του ΣΕΠΕ ΔΥΠΑ, ανέφερε: «Η πρακτική της «δοκιμαστικής εργασίας» χωρίς αμοιβή και η μη καταβολή δεδουλευμένων είναι πλέον κανόνας, ενώ οι εργοδότες δηλώνουν αδυναμία να καλύψουν τις θέσεις με νόμιμο προσωπικό. Η λύση βρίσκεται στη ρύθμιση της κατάστασης των μεταναστών που ήδη ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα, προσφέροντας τους τη δυνατότητα νόμιμης διαμονής και εργασίας, προς όφελος της οικονομίας και της κοινωνίας». Η Άντλα Σασάτη, Διευθύντρια του Γραφείου του Φόρουμ Μεταναστών, τόνισε: «Η αδήλωτη εργασία συσχετίζεται, στο μυαλό της κοινωνίας, κυρίως με όσους δεν έχουν χαρτιά. Ωστόσο, σήμερα, με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα, γνωρίζουμε ότι οι εργασιακές παραβιάσεις δεν περιορίζονται μόνο σε αυτούς που εργάζονται αδήλωτα· αγγίζουν και όσους εργάζονται επισήμως. Η ανάγκη για συλλογή στοιχείων και έρευνα έχει πλέον επιβεβαιωθεί. Παράλληλα, είναι απαραίτητη η αυξημένη ενημέρωση του κοινού και των φορέων χάραξης πολιτικής.»
Η Αγγελική Σεραφείμ, Νομική Σύμβουλος για θέματα Προστασίας θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, Γενική Γραμματεία Ευάλωτων Πολιτών & Θεσμικής Προστασίας, υπογράμμισε ότι «όταν η γενικότερη κατάσταση στην αγορά εργασίας χαρακτηρίζεται από συνεχείς παραβιάσεις, όταν η παρανομία γίνεται ο κανόνας, τότε ούτε το trafficking ούτε η καταχρηστική, εξαντλητική εργασία φαίνονται ως εξαιρέσεις. Μόνο αν διαμορφωθεί ένα σταθερό και λειτουργικό πλαίσιο προστασίας, οι παραβιάσεις θα αναγνωρίζονται ως τέτοιες και δεν θα θεωρούνται μέρος μιας «κανονικότητας» με διαβαθμίσεις στην ένταση».
Ο Απόστολος Καψάλης, Επίκουρος Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ανέφερε ότι «η χώρα δεν δέχεται απλώς μετανάστες· τους χάνει. Σε αυτή τη συγκυρία, δεν έχει γίνει κατανοητό γιατί τόσο οι γηγενείς όσο και οι μετανάστες εγκαταλείπουν τη χώρα. Αν όμως κάποιος διαβάσει τα συμπεράσματα της μελέτης, θα κατανοήσει ότι οι χαμηλές αμοιβές και οι συνθήκες εργασίας που αποτυπώνονται στην έρευνα καθιστούν την Ελλάδα μια χώρα αποχώρησης εργαζομένων. Είναι ενδεικτικό ότι, παρά το γεγονός ότι το 95% του δείγματος διαθέτει άδεια διαμονής, το 30% εργάζεται σε συνθήκες αδήλωτης απασχόλησης.»
Ο Παναγιώτης Ψαθάς, Προϊστάμενος Τμήματος Υποστήριξης & Κοινωνικής Ένταξης Μεταναστών & Προσφύγων, Δ/νση Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δήμος Αθηναίων, ανέφερε ότι η κοινωνική πολιτική μεταφέρθηκε στους Δήμους το 2010. «Η ένταξη, και ειδικά η ένταξη ατόμων με μεταναστευτικό ή προσφυγικό προφίλ, άρχισε να αποκτά μεγαλύτερη προτεραιότητα για την τοπική αυτοδιοίκηση μετά το 2015. Στο πλαίσιο αυτό, τα Κέντρα Μεταναστών αποτέλεσαν ένα θετικό βήμα, αν και εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για περισσότερες ενέργειες και συνεργασίες, προκειμένου να ενισχυθεί η υποστήριξη των μεταναστών στην αγορά εργασίας». Ο Βασίλης Κερασιώτης, δικηγόρος, αναφέρθηκε στις πολιτικές νομιμοποίησης και στο κατά πόσο αυτές αποδείχθηκαν αποτελεσματικές στη χώρα. «Η νομιμοποίηση είναι μια θετική εξέλιξη, αλλά η μη εφαρμογή ή η διακοπή της οδηγεί σε αδιέξοδα. Η Ελλάδα έχει επανειλημμένα εγκλωβιστεί σε έναν φαύλο κύκλο, όπου άνθρωποι που ζουν και εργάζονται στη χώρα επί μακρόν βρίσκονται διαρκώς υπό αμφισβήτηση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Μνημόνιο Μπαγκλαντές, όπου, παρά το ότι επρόκειτο για μια επίσημη συμφωνία, βλέπουμε σήμερα 1.900 αιτήματα να απορρίπτονται σωρηδόν, χωρίς ουσιαστική αιτιολόγηση, δημιουργώντας νέα αδιέξοδα. Είναι αδιανόητο να επιτρέπεται σε ανθρώπους να ενταχθούν νομικά στην αγορά εργασίας και έπειτα να τους αφαιρείται αυτό το δικαίωμα, οδηγώντας τους ξανά στη σκιά της παρανομίας. Αυτή η πολιτική διαχείρισης δεν αποτελεί ένταξη, αλλά μια διαρκή ανακύκλωση αβεβαιότητας».
Το πλήρες κείμενο της έρευνας είναι διαθέσιμο στα Ελληνικά και Αγγλικά.
//
Λίγα λόγια για το πρόγραμμα και την έρευνα
Το πρόγραμμα «Revealing the Unseen Migrant Workers»* ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2023 με στόχο την ανάδειξη των επισφαλών συνθηκών εργασίας, της αδήλωτης εργασίας, της εργασιακής εκμετάλλευσης, καθώς και των ανισοτήτων και διακρίσεων που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες εργαζόμενοι στην Ελλάδα. Η έρευνα υλοποιήθηκε με τη συμμετοχή 228 ερωτηθέντων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και προσφέρει μια εκτενή εικόνα της πραγματικότητας που βιώνουν οι μετανάστες στην ελληνική αγορά εργασίας.
* Το πρόγραμμα «Revealing the Unseen Migrant Workers» υλοποιείται έως τον Σεπτέμβριο του 2025 και χρηματοδοτείται από το PICUM και το πρόγραμμα για τα εργασιακά δικαιώματα και την εργασία μεταναστών του Robert Bosch Stiftung.